استان اصفهان

مرکز : اصفهان

جمعیت (۱۳۹۵) : ۵٬۱۲۰٬۸۵۰ نفر

مساحت : ۱۰۷٬۰۲۷ کیلومترمربع

پراکندگی : —

تعداد شهرستان‌ها : ۲۴

منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)

-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)

استاندار : سید رضا مرتضوی

میدان نقش جهان – اصفهان

استان اصفهان در میانهٔ ایران است. مرکز این استان شهر اصفهان می‌باشد. استان اصفهان ششمین استان پهناور و سومین استان پرجمعیت ایران است. این استان با مساحتی حدود ۱۰۶۷۸۶ کیلومترمربع بین ۳۰ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی خط استوا و ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۵۵ درجه و۳۱ دقیقه طول شرقی نصف النهار گرینویچ، واقع شده‌است. استان اصفهان از شرق به استان‌های یزد و خراسان جنوبی، از شمال به استان‌های سمنان، قم و مرکزی، از غرب به استان‌های لرستان و چهارمحال و بختیاری، از جنوب به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس محدود است. اصفهان قطب تولید آهن، فولاد، مصالح ساختمانی و پتروشیمی و همچنین صنایع دستی در ایران است

شهرستانهای استان اصفهان عبارتند از： آران و بیدگل، اردستان، اصفهان، برخوار، بوئین و میاندشت، تیران و کرون، چادگان، خمینی‌شهر، خوانسار، خور و بیابانک، سمیرم، شاهین‌شهر و میمه، شهرضا، دهاقان، فریدن، فریدون‌شهر، فلاورجان، کاشان، گلپایگان، لنجان، مبارکه، نایین، نجف‌آباد و نطنز

نقشه استان اصفهان به تفکیک شهرستان

وجه تسمیه

شهر اصفهان از روزگاران کهن تاکنون به نام‌های: آپادانا، آصف‌هان، اسباهان، اسبهان، اسپاتنا، اسپادنا، اسپاهان، آسپدان، اسپدانه، اسپهان، اسپینر، اسفاهان، اسفهان، اصباهان، اصبهان، اصپدانه، اصفاهان، اصفهان، اصفهانک، انزان، بسفاهان، پارتاک، پارک، پاری، پاریتاکن، پرتیکان، جی، دارالیهودی، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهان، صفاهون، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی، نصف جهان و یهودیه سرشناس بوده‌است.

 

جمعیت

جمعیت اصفهان در سال ۱۳۸۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۸۳٬۶۰۹ نفر بوده که این رقم در سال ۱۳۹۰ خورشیدی به ۱٬۷۵۶٬۱۲۶ نفر و در سال ۱۳۹۵ خورشیدی به ۱٬۹۶۱٬۲۶۰ نفر رسیده‌است. اصفهان از دیرباز از مهم‌ترین مراکز شهرنشینی در فلات ایران به‌شمار می‌رفته‌است. در ۵ دی ۱۳۱۹ در زمان رضاشاه برای نخستین بار در ایران به سبک اروپایی در اصفهان از مردم سرشماری به عمل آمد و ۲۰۴٬۶۰۰ تن را ساکن شهر اصفهان گزارش کردند.

 

آمار

۱۰ درصد از بیابان‌های ایران در استان اصفهان است که بخش اعظم آن را شهرستان‌های شهرضا، نائین، نجف آباد، اردستان، نطنز، آران و بیدگل، کاشان و اصفهان شامل می‌شود. البته بخش‌های از این استان کوهستانی بوده و دارای آب و هوای معتدل است از مهم‌ترین شهرستان‌های کوهستانی این ناحیه می‌توان به شهرستان خوانسار، فریدن، فریدونشهر، سمیرم، چادگان و تیران و کرون اشاره کرد. حدود ۳۴۰ هزار هکتار از جنگل‌های دست‌کاشت ایران نیز در استان اصفهان و از این وسعت ۹۰ هزار هکتار در شهرستان اردستان قرار دارد.

 

تاریخ و هنر

استان اصفهان یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید انواع مختلف صنایع دستی ایران به‌شمار می‌رود. این استان از دیرباز گهواره هنرهای زیبا و صنایع دستی بوده‌است. تزئینات آجری، کاشی کاری، گچ بری و انواع خط در آثار تاریخی اصفهان، از قرن‌ها پیش تا دوره معاصر، بر اطراف و جوانب مناره‌ها و داخل و خارج مساجد، قصرها و هنرهای زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره کاری و زرنگاری و رونویسی انواع کتاب، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی جملگی به مرکزیت هنری اصفهان گواهی می‌دهند.

سیم کشی، زرکشی، زربافی، گلابتون دوزی، منبت گلپایگان، پولک دوزی، زنجیره بافی، قالی بافی و نساجی از صنایع دستی رایج اصفهان است. این صنایع در عهد شاهان صفوی رونق فراوان داشت. در دوران قاجاریه، بازار صنایع دستی در اصفهان از رونق افتاد؛ ولی بعد از انقلاب مشروطه باز توسعه یافت. به‌طور کلی طرح و نقش عموم دست ساخته‌های اصفهان اعم از فرش و قلمکار و ظروف قلم زنی و کاشی، دوختنی‌های روی پارچه تحت تأثیر طرح‌های تزئینی دوران صفویه قرار دارد و طراحان اصفهان، به نسبت قدرت درک و مهارت خود از آثار قدیمی برمی‌گیرند و با خلاقیت خود، آن‌ها را زیباتر می‌سازند.

 

آب‌وهوا

تفاوت ارتفاعات مناطق مختلف استان از سطح دریا موجب تنوع آب و هوا (بارندگی، درجه حرارت، رطوبت نسبی و غیره) در استان گردیده‌است. به‌طور کلی استان دارای سه نوع آب‌وهوا به شرح زیر می‌باشد :

• آب‌وهوای بسیار خشک تا خشک گرم، شامل قسمت اعظم استان از جمله نواحی پست شرقی و دشت‌های مرکزی و شمال‌شرقی استان.
• آب‌وهوای نیمه‌مرطوب تا مرطوب سرد، شامل نواحی مرتفع غربی و جنوبی استان.
• آب‌وهوای نیمه‌خشک، شامل نواحی مرتفع مرکزی و شمالی استان.

 

قومیت و زبان

مردم استان اصفهان بیشتر فارسی‌زبان هستند. قوم‌های مختلف دیگری چون لرها، ترک‌ها، ارمنی‌ها، گرجی‌ها، یهودی‌ها، کولی‌ها و عرب‌ها (عشایر عرب جرقویه) در این استان ساکن هستند .

فارسی‌زبانان: اصلی‌ترین و بزرگترین گروه قومی استان اصفهان هستند که در دشت‌های استان ساکن هستند. در استان اصفهان لهجه‌های متعددی از زبان فارسی به چشم می‌خورد مانند ۱- لهجهٔ نواحی شرقی استان که شبیه به مردم یزد و زرتشتیان یزد است.۲-لهجه مردم اصفهان، خمینی شهر و فلاورجان که به لهجهٔ اصفهانی شهرت دارد (کلمات به صورت کشیده ادا می‌شوند) ۳-لهجهٔ مردم نجف آباد و شهرضا که شبیه به لهجهٔ اصفهانی است به‌طور کلی فارسی‌زبانان بیش از ۷۰ درصد جمعیت استان اصفهان را تشکیل می‌دهند. این امار برابر پژوهش سال ۱۳۸۹، تقریباً تأیید شد است.

لرها: دومین گروه قومی استان اصفهان لرها هستند. لری همچون فارسی گویشی از شاخه زبان‌های ایرانی جنوب غربی محسوب می‌شود که ریشه در فارسی میانه (پهلوی) دارند. اغلب لرهای اصفهان مهاجر و از طوایف بختیاری هستند که از استان‌های چهار محال و بختیاری و خوزستان به این استان مهاجرت کرده‌اند. مهم‌ترین دلیل مهاجرت لرها به استان اصفهان اشتغال در مراکز صنعتی مانند ذوب آهن و فولاد مبارکهاست که این امر موجب شده که جمعیت انبوهی از لرها در شهرستان‌هایی چون اصفهان، خمینی شهر و نجف آباد و لنجان ساکن شوند. لرها در جامعهٔ فارس‌نشین استان اصفهان جا افتاده‌اند. به‌طور کلی لرها حدود۱۰الی ۱۶ درصد جمعیت استان اصفهان را تشکیل می‌دهند.

ترک‌ها: قشقایی‌ها و آذری‌ها گروهی از مردمان ترک‌زبان هستند. بخش عمده ای از ترکان ساکن چادگان ،سامان و بن به دلیل زیر آب رفتن روستاهایشان برای ساخت سد رودخانه زاینده رود به شهرهای فارس‌نشین مذکور مهاجرت کردند. قشقایی‌ها در سمیرم لباس محلی خود را دارند ولی شهرهای چادگان ،سامان و بن فاقد پوشش محلی هستند. به‌طور کلی ۵ درصد جمعیت استان اصفهان را ترک‌ها تشکیل می‌دهند.

ارامنه: ارمنی‌ها را در زمان صفویه را به اصفهان و به ویژه مناطق فریدن و فریدونشهر کوچاندند. ارمنی‌ها از گذشته تا به امروز نقش پر رنگی را در شهر اصفهان داشته‌اند و نمونه‌های بارز حضور پر رنگشان، کلیسای وانک و بسیاری از تعمیرگاه‌ها در شهر اصفهان است. امروزه بیشتر ارمنیان فریدن و به ویژه روستای خویگان علیا درفریدونشهر که زمانی بزرکترین روستای ارمنی‌نشین ایران به حساب می‌رفت به اصفهان و در منطقه ای به نام جلفا تجمع یافته‌اند.

گرج‌ها: گرج‌ها نیز همانند ارمنی‌ها در زمان شاه عباس اول از قفقاز به استان اصفهان کوچانده شدند. آنان ابتدا در شهر تازه بنا شدهٔ نجف آباد سکنا گزیدند ولی بعدها به دلیل ناسازگاری با آب و هوای نجف آباد و دلایل دیگر به فریدن و فریدونشهر رفتند. امروزه زبان و رسم‌الخط گرجی در فریدونشهر آموزش داده می‌شوند. علاوه برفریدونشهر در شهرهای بزرگ فارس‌نشین استان اصفهان نیز گرجی‌ها ساکن شده‌اند که اغلب در غالب اقوام دیگری همچون فارس درآمده‌اند.

دانشگاه های برتر استان اصفهان

دانشگاه اصفهان – دانشگاه صنعتی اصفهان – دانشگاه کاشان – دانشگاه شهرضا – دانشگاه هنر اصفهان – دانشگاه علوم پزشکی اصفهان – دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کاشان و…

دانشگاه های آزاد اسلامی استان اصفهان

دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) – دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد دولت آباد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردستان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد تیران – دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهق – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمیرم – دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهین شهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر مجلسی – دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا – دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد لنجان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد میمه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد نایین – دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد نطنز – دانشگاه آزاد اسلامی واحد هرند و…

دانشگاه های پیام نور استان اصفهان

دانشگاه پیام نور واحد اصفهان – دانشگاه پیام نور واحد دولت آباد – دانشگاه پیام نور واحد آران و بیدگل – دانشگاه پیام نور واحد اردستان – دانشگاه پیام نور واحد پیربکران – دانشگاه پیام نور واحد چادگان – دانشگاه پیام نور واحد خمینی شهر – دانشگاه پیام نور واحد خوانسار – دانشگاه پیام نور واحد دهاقان – دانشگاه پیام نور واحد دهق – دانشگاه پیام نور واحد زاینده رود – دانشگاه پیام نور واحد زرین شهر – دانشگاه پیام نور واحد سمیرم – دانشگاه پیام نور واحد شهرضا – دانشگاه پیام نور واحد فریدونشهر – دانشگاه پیام نور واحد قهدریجان – دانشگاه پیام نور واحد کاشان – دانشگاه پیام نور واحد کوهپایه – دانشگاه پیام نور واحد گلپایگان – دانشگاه پیام نور واحد مبارکه – دانشگاه پیام نور واحد نایین – دانشگاه پیام نور واحد نجف آباد – دانشگاه پیام نور واحد ورزنه – دانشگاه پیام نور واحد وزوان و…

دانشگاه فنی و حرفه ای ( دانشکده ها – آموزشکده ها)

• دانشکده فنی شهید مهاجر اصفهان
• آموزشکده فنی شماره دو اصفهان – سروش
• آموزشکده فنی دختران اصفهان
• آموزشکده فنی دختران هاشمی خوانسار
• آموزشکده فنی دختران شهرضا
• آموزشکده فنی دختران کاشان- فدک
• آموزشکده فنی پسران شهرضا- خوارزمی
• دانشکده فنی پسران کاشان- شهیدرجایی
• آموزشکده فنی پسران نجف آباد
• آموزشکده فنی پسران گلپایگان- شهداء
• آموزشکده فنی دختران نجف آباد – سمیه
• آموزشکده فنی پسران شاهین شهر
• آموزشکده کشاورزی حبیب آباد اصفهان