مرکز : قم
جمعیت (۱۳۹۵) : ۱٬۲۹۲٬۲۸۳ نفر
مساحت : ۱۱۲۴۰ کیلومترمربع
پراکندگی : ۹۲٫۴
تعداد شهرستان‌ها : ۱
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : سید محمد تقی شاهچراغی
حرم حضرت معصومه (س) – شهر قم
استان قم یکی از ۳۱ استان ایران است که در مرکز این کشور و در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان واقع شده‌است. مرکز استان شهر قم است. این استان در یک منطقهٔ خشک و نیمه‌خشک واقع شده‌است و آب و هوای گرم و خشک دارد. جنوب و غرب استان پوشیده از کوه‌های مرتفع است و آب و هوای معتدل دارد. مناطق شرقی، مرکزی و شمالی استان نیز پوشیده از بیابان‌های وسیع است که بزرگترین آن‌ها دشت مسیله است. استان قم از نظر وسعت پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است.
استان قم تنها یک شهرستان دارد. شهرهای قم، جعفریه، پردیسان و سلفچگان مهم‌ترین شهرهای استان به‌شمار می‌روند. از معروف‌ترین روستاهای استان قم می‌توان به وشنوه، خاوه، فردو، سنجگان، قاهان، کرمجگان و نایه اشاره کرد
استان قم درقالب ۱ شهرستان دارای ۵ بخش، ۹ دهستان، ۶ شهر و ۳۶۳ آبادی دارای سکنه‌است.
بخش‌ها
- بخش مرکزی
- جعفرآباد
- خلجستان
- کهک
- سلفچگان
شهرها
- قم
- جعفریه
- دستجرد
- سلفچگان
- قنوات
- کهک
نقشه استان قم به تفکیک شهرستان
فهرست شهرهای استان قم بر پایه سرشماری سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ خورشیدی
نمایی از شهر قم
نمایی زیبا از شهر قم
نمایی از شهر قم در شب
حرم حضرت معصومه (س) – قم
مسجد جمکران – قم
کاروانسرای دیر گچین – قم (مادر کاروانسراهای ایران)
بام کاروانسرای دِیرِ گچین – قم
کاروانسرای دِیرِ گچین (نمای روز) – قم
دریاچه بوستان جوان – قم
دریاچه حوض نمک سلطان – قم
کوهستان برف انبار – قم
تالاب مره – قم
مجموعه گردشگری مهر و ماه – قم
موقعیت
استان قم ۱۱۲۴۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. این استان بین ۵۱ و ۳۰ درجهٔ طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ و ۱۵ ۳۵ و ۲۴ ۱۵ درجهٔ عرض شمالی نسبت به خط استوا قرار گرفته‌است. استان قم از شمال به جلگهٔ ورامین و شهرری متصل است و دریاچهٔ نمک در شرق استان محل سرریز رودهای سرچشمه گرفته از کوه‌های البرز مانند جاجرود است. .
هشت راه اصلی مواصلاتی به استان قم منتهی می‌شوند. آزادراه ۷، و جاده ۷۱ مهم‌ترین آن‌ها هستند.
توپوگرافی
استان قم به‌طور متوسط ۹۳۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد که در پست‌ترین نقطهٔ حاشیهٔ کویر ۸۰۰ متر و در بلندترین نقطهٔ کوهستانی به ۳۳۳۰ متر (کوه ولیجا) می‌رسد. شهرستان قم در ارتفاعی بین ۸۰۰ متر در حاشیهٔ کویر تا ۱۳۰۰ متر در مناطق کوهستانی از سطح دریا قرار دارد. شهر قم بین ۸۳۰ متر تا ۹۵۰ متر از سطح دریا واقع شده‌است.
جمعیت
جمعیت استان قم در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱٫۱۵۱٫۶۷۲ نفر بوده‌است که ۱٫۰۹۵٫۸۷۵ نفر آن در نقاط شهری و بقیه در روستاها زندگی می‌کنند. همچنین ۵۸۷٫۶۶۱ نفر جمعیت استان مرد و ۵۶۴٫۰۱۱ نفر زن هستند که این جمعیت در ۳۲۱٫۱۴۴ خانوار زندگی می‌کنند. قم ۲۱. امین استان ایران از نظر جمعیت است و تراکم جمعیت در آن ۱۰۰ نفر بر هر کیلومتر مربع است که از این نظر ۵. امین استان کم‌تراکم ایران است. نرخ رشد جمعیت استان در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ ۱٫۹۳ درصد بوده‌است. ۶ درصد از کل اتباع خارجی ساکن ایران در استان قم ساکن هستند و ۹۰٫۶ درصد از جمعیت استان اتباع ایرانی و ۹٫۴ درصد اتباع غیر ایرانی‌اند.
آب و هوا
استان قم با توجه به اختلاف زیاد ارتقاء (از ۸۰۰ تا ۳۳۰۰ متر) از سطح دریا، دارای اقلیم‌های متفاوت و متنوع است که عبارتند از:
- اقلیم گرم و خشک
- اقلیم نیمه‌خشک
- اقلیم مدیترانه‌ای
- اقلیم نیمه‌مرطوب
زبان‌ها و لهجه‌ها
زبان مردم قم از دیرباز فارسی با لهجهٔ قمی بوده‌است که امروزه به لهجهٔ فارسی تهران نزدیک شده‌است. همچنین برخی از مردم با زبان ترکی آذربایجانی و انواع لهجه‌های آن سخن می‌گویند. عربی در بخش‌هایی از شهر قم با لهجهٔ مهاجران عراقی نیز گویش می‌شود. همچنین زبان ترکی خلجی در بخش خلجستان، لری بختیاری و لری خرم‌آبادی لری بویر احمدی، کردی نیز در استان گویشوران زیادی دارد.
اقوام
اقوامی که در قم ساکن هستند از نظر تعداد به ترتیب فارس، ترک، گیلک، مازندرانی، عرب، کرد، لر و تات هستند.
ادیان
بیش‌تر مردم استان مسلمان و شیعه هستند. سایر ادیان در قم حضور رسمی ندارند
بهداشت و درمان
در سال ۱۳۹۱ استان قم دارای ۱۸۲ واحد بهداشتی و درمانی و ۹ واحد بیمارستان بوده‌است. همچنین در این سال تعداد ۱٬۴۵۴ تخت بیمارستانی در استان وجود داشته‌است (به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۱٬۲ تخت). همچنین در سال ۱۳۹۱ تعداد ۵۹ باب خانهٔ بهداشت روستایی در استان مشغول فعالیت بوده‌اند. مهم‌ترین مراکز بهداشتی و درمانی استان:
بیمارستان شهید بهشتی – بیمارستان نکوئی – بیمارستان امام رضا – بیمارستان حضرت معصومه – بیمارستان کامکار – بیمارستان ایزدی – بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی – بیمارستان حضرت زهرا و…
صنعت و معدن
استان قم تنوع معدنی زیادی دارد و در حال حاضر ۱۳ نوع مواد معدنی در استان قابل استخراج هستند. سنگ‌های ساختمانی، گچ و نمک مهم‌ترین معادن استان هستند. از مجموع ۱۰۲ معدن کشف‌شده در استان قم، تعداد ۷۱ معدن در حال فعالیت هستند. مرکز بهره‌برداری ذخایر معدنی سراجه قم که در فاصلهٔ ۶۰ کیلومتری شرق شهر قم واقع شده‌است؛ دارای توان فرآوری ۲٬۱ میلیون متر مکعب گاز در روز است و بخش مهمی از سنگ مصرفی شهر قم را تأمین می‌کند. معادن تولیدشده در این واحد بهره‌برداری، به تهران منتقل می‌شود. مرکز بهره‌برداری سراجه قم در حال توسعه جهت ذخیره‌سازی و تولید معدن به میزان ۱٬۴ تن در روز است.
کشاورزی
استان قم در سال ۱۳۹۰ دارای ۱۰۲ هزار هکتار زمین کشاورزی بوده که ۱۳ هزار هکتار آن را اراضی باغی تشکیل داده‌اند. تولید کل محصولات زراعی استان در سال (سال ۱۳۹۰) ۳۲۱ هزار تن است که ۷۲ هزار تن آن را محصولات باغی تشکیل می‌دهند.
عمدهٔ تولیدات کشاورزی استان غلات ۶۳ درصد، محصولات صنعتی ۲۰ درصد، نباتات علوفه ۱۰ درصد، و محصولات جالیزی ۶ درصد است. محصول عمدهٔ کشاورزی استان هم گندم و جو می‌باشد که به علت وجود آب فراوان رودخانه‌های قمرود در اواخر زمستان و اوایل بهار کشت آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین قم یکی از مناطق مهم کشت انار در ایران به‌شمار می‌رود و زمین‌های قدیمی اطراف شهر قم از دیرباز به کشت پنبه اختصاص داشته‌است.
حدود ۲۰ درصد از اراضی کشاورزی استان را باغات تشکیل می‌دهند. عمده باغ‌های استان قم در مناطق معتدل و کوهستانی جنوب و غرب استان پراکنده‌اند. عمدهٔ محصولات تولیدی باغات استان میوه‌هایی چون فندق، گلابی وگیلاس هستند. همین‌طور میوه‌های انار و پسته نیز در باغ‌های مناطق مرکزی استان پرورش می‌یابند.
پردرآمدترین محصول کشاورزی قم پسته است که ۱۸۰۰ هکتار از اراضی زراعی استان را تشکیل می‌دهد و سالانه ۱ تن پسته از ۱۵۰۰ هزار هکتار باغ بارآور ۷ سال به بالا برداشت می‌شود و ارزش آن ۲۰ میلیون دلار در سال است.
آثار تاریخی و باستانی
از جمله مهم‌ترین بناهای تاریخی قم می‌توان به سد کبار اشاره کرد که قدیمی‌ترین و بزرگترین سد قوسی جهان است.
راه و ترابری
در سال ۱۳۹۳ طول راه‌های استان قم ۶۵۷ کیلومتر بوده که ۱۶۷ کیلومتر آن آزادراه، ۱۱۸ کیلومتر بزرگ‌راه، ۲۶۸ کیلومتر راه اصلی، ۱۰۳ کیلومتر راه فرعی آسفالت و ۲۷۵ کیلومتر راه خاکی است.
هشت راه اصلی مواصلاتی به استان قم منتهی می‌شوند. آزادراه ۷ و جاده ۷۱ مهم‌ترین آن‌ها هستند
دانشگاه های برتر استان قم
دانشگاه قم – دانشگاه صنعتی قم – دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم – دانشگاه حضرت معصومه (س) – دانشگاه مفید – دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم – دانشگاه معارف اسلامی و…
دانشگاه های آزاد اسلامی استان قم
دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
دانشگاه های پیام نور استان قم
دانشگاه پیام نور واحد قم – دانشگاه پیام نور واحد جعفریه – دانشگاه پیام نور واحد دستجرد – دانشگاه پیام نور واحد سلفچگان – دانشگاه پیام نور واحد کهک و…
دانشگاه فنی و حرفه ای ( دانشکده ها – آموزشکده ها)
