مرکز : یاسوج
جمعیت (۱۳۹۵) : ۷۱۳٬۰۵۲ نفر
مساحت : ۱۶٬۲۶۴ کیلومترمربع
پراکندگی : —
تعداد شهرستان‌ها : ۹
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : حسین کلانتری
میدان آریو برزن – یاسوج
کهگیلویه و بویراحمد از استان‌های ایران است. مرکز آن شهر یاسوج است و با مساحتی حدود ۱۶هزار و ۲۴۹ کیلومتر مربع، سرزمینی نسبتاً مرتفع و کوهستانی است کهگیلویه و بویراحمد به سرزمین آبشارهای خروشان و استان چهارفصل معروف است. از ره آوردهای استان کهگیلویه و بویر احمد می‌توان به گردو، عسل طبیعی، ماهی قزل آلا و مرکبات اشاره کرد. استان در دو شهر یاسوج و دوگنبدان دارای منابع غنی نفتی است این استان غنی‌ترین نفت را در میان استان‌هایی‌هایی نفتی ایران دارد. به تازگی میدان‌هایی نفتی و گازی بزرگی در شهر یاسوج و روستای مختار که در ۵ کیلومتری یاسوج است پیدا شده‌است که نفت فوق سبک و میزان ارزش آن بسیار مقرون به صرفه ارزیابی شده‌است. استاندار این استان حسین کلانتری و فرماندار این استان شاهرخ کناری می‌باشد.
جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال۱۳۹۵ برابر با۷۱۳/۰۵۲ نفر بوده که ۵۰ درصد آن‌ها در شهرستان بویراحمد حضور دارند.
تقسیمات کشوری
این استان به ۹ شهرستان و ۱۶ بخش تقسیم شده‌است که شامل ۱۶ شهر و بیش از ۱۷۰۰ روستا می‌گردد.
شهرستانهای این استان عبارتند از: (مرکز شهرستان)
- شهرستان بویراحمد (یاسوج)
- شهرستان بهمئی (لیکک)
- شهرستان دنا (سی سخت)
- شهرستان کهگیلویه (دهدشت)
- شهرستان گچساران (دوگنبدان)
- شهرستان چرام (چرام)
- شهرستان باشت (باشت)
- شهرستان لنده (لنده)
- شهرستان مارگون(مارگون)
نقشه استان کهگیلویه و بویراحمد به تفکیک شهرستان
شهرستانهای استان کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ خورشیدی بدین شرح است
منظره شمال کوه دنا – (بین جاده یاسوج و سمیرم)
نمایی از شهر گچساران
پارک جنگلی شهر یاسوج
باغ توریستی چشمه بلقیس چرام
طبیعت حومه شهر چرام
دریاچه کوه گل – سی سخت
طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد – شهرستان گچساران
موقعیت
استان کهگیلویه و بویراحمد از جمله استان‌های جنوبی ایران به‌شمار می‌رود که با پنج استان همسایه است:
از شرق با استان اصفهان و استان فارس ، از جنوب با استان بوشهر ، از غرب با استان خوزستان و از شمال با استان چهارمحال و بختیاری.
آمار
استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر جمعیت و مساحت از استان‌های کوچک ایران است. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان استان، شهرستان بویراحمد به مرکزیت یاسوج می‌باشد.
تاریخچه
استان کهگیلویه وبویراحمد را به دیار آریوبرزن می‌شناسند.
در قدیم چهار ایل بویراحمد، ایل نوئی، دشمن‌زیاری و چرام را اصطلاحاً «چهاربنیچه» می‌نامیدند. منطقه‌ای که اکنون استان کهگیلویه و بویراحمد نام دارد دارای پیشینه کهن تاریخی است. هر چند در گذشته‌ای نه چندان دور، جزء یکی از بلوک‌های مملکت فارس بوده و از روستاهای توابع کازرون به‌شمار می‌رفته‌است که خود شامل دو قسمت می‌شد: قسمت شمال شرقی که آن را سردسیر و کوهستانی و پشت کوه می‌نامیدند و قسمت جنوبی و غربی که نره کوه و بهبهان نامیده می‌شد.حکاکی‌های روی چهار سنگ واقع در تنگ ساولک شهرستان بهمئی نشان از قدمت این استان دارد.
پژوهشگران بر این باورند که مهد حکومت بزرگ هخامنشیان و محل تولد پادشاهان بزرگ آن در منطقهٔ «انشان» بوده و هم‌اکنون نیز آثاری در رابطه با صحت این موضوع در کهگیلویه و بویراحمد کشف شده‌است.
- استان در دوره‌های مختلف تاریخ‌شناسی ایران
1.تاریخ پیش از اسلام و پیش از ورود آریایی‌ها
این استان (منطقه جغرافیایی این استان) در دوره هزاره ۴ قبل از میلاد بخشی از تمدن عیلام بوده.
2. در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها
این استان به جز در سلسله حکومت سامانیان و طاهریان و قراقویونلو و قسمت شمالی ان در حکومت مادها جزیی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بوده.
در ۲۲ تیرماه ۱۳۴۲ طبق تصویبنامه مجلس شورای ملی، سرزمین ایلات ششگانه کهگیلویه و بویراحمد (۱– بویراحمد ۲– طیبی ۳– بهمئی ۴– چرام ۵– دشمن زیاری ۶– بابویی) که تا آن زمان بخشی جزء استان فارس و بخشی جزء استان خوزستان بود از این دو استان جدا شد و به فرمانداری کل تبدیل گردید و متعاقب آن شهر یاسوج مرکز استان در سال ۱۳۴۴ شکل گرفت و سرانجام در خرداد سال ۱۳۵۵ با همان محدوده به استان تغییر یافت.
تاریخ لرستان
لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد. گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری و بهمئی وبویر احمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و سکونتگاه لرهای کهگیلویه و بویراحمد را منطقه کهگیلویه و بویراحمد نام‌گذاری کرده و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد. امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده‌است.
زبان
مردم استان غالباً به گویش‌های جنوبی زبان لری صحبت می‌کنند. این گویش برای دیگر لر زبانان به ویژه لُرهای بختیاری قابل درک است و تا سواحل شمالی خلیج فارس (شهرستانهای گناوه، دیلم و تنگستان رواج دارد. به استناد کتاب «ممسنی در گذرگاه تاریخ» مردم لرستان، ممسنی و حتی دشتستان بوشهر از یک نژاد بوده و با یک زبان صحبت می‌کنند. ولی مردم بویر احمدی اصالتا لر تبار هستن اصلی‌ترین مشخصه هی فرهنگی و اجتماعی منطقه، در گذشته ساختار اجتماعی عشایری بوده‌است. هرچند امروزه این ساختار دگرگونی زیادی داشته اما هنوز موقعیت اجتماعی و شناسایی افراد حتی در جامعه شهری استان نیز از طریق وابستگی و تعلقات آن‌ها به ساختار ایلی تعیین می‌گردد. این منطقه در گذشته نه چندان دور، در قلمرو شش ایل بویر احمد، طیبی، بهمئی، دشمن زیاری، بابویی بوده‌است. اکثر مردم استان کهگیلویه و بویراحمد، به زبان لری صحبت می‌کنند. این گویش بازمانده زبان ایرانیان قدیم است که کمتر تحت تأثیر زبان‌های بیگانه قرار گرفته‌است و اختلافات ریشه‌ای با سایر گویش‌های زبان لری ندارد
گردشگری
کهگیلویه و بویراحمد دارای ۲۱۷ گردشگاه زیارتی و تفرجگاهی است که گردشگری کهگیلویه و بویراحمد را تنوع می بخشد و گردشگران تابستانی می‌توانند از آن‌ها دیدن کنند.
- باغ توریستی چشمه بلقیس چرام
- آبشار بهرامبیگی
- بقعه امامزاده «بی‌بی‌حکیمه» خواهر امام رضا، امام زاده جعفر برادر امام رضا در شهرستان گچساران
- سرچشمه چنارستان سفلی
- شهر توریستی و زیبای سی سخت در دامنه کوه دنا دارای آب و هوای دلپذیر و سالم.
- رودخانه‌های مارون، چرام، نازمکان، بشار، زهره و مهریان به همراه هزاران چشمه سار دیگر و در کنار آن‌ها سد کوثر، سد شاه قاسم و سد شاه مختار یاسوج.
- ۴۰قله بالای چهار هزار متر دنا
- آبشارهای کمردوغ از توابع شهرستان کهگیلویه، تنگه مهریان و گنجه‌ای یاسوج و تنگ سولک بهمئی.
- امامزاده‌های کهگیلویه و دشت بلاد شاپور دهدشت، دژ سلیمان و چندین دژ دیگر.
- آثار تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، شهر لارندن، آب انبارها، کاروانسراها، قلعه‌ها، گورستان سه طبقه و تنگ سولک در رشته‌کوه‌های بهمئی.
- تنگ تکاب، محل برخورد آریو برزن با اسکندر مقدونی و قلعه‌های قدیمی متعدد شامل قلعه دختر، قلعه مانگشت، و دژ سلیمان که مجموع آن‌ها به «دلی مهرگان» معروف است.
- تنگ شلال دون، رودخانه و بیشه زیبای شاه بهرام، روستای زیبای پلکانی و باغستانی مارین، تنگ هنگان، و امامزاده سید محمود (سید محمید) واقع در شهرستان کهگیلویه
- غارها و اشکفت‌های کوهستان‌ها.
- چهار طاقی خیرآباد علیا و پل خیری مح خان در خیرآباد علیا
- روستای گوشه و زیارت امام زاده شاه قاسم از نوادگان حضرت زین العابدین
- امامزاده نورالدین(ع) در۷۰ کیلومتری مرکز کهگیلویه (شهردهدشت).
۱۸ رودخانه کوچک و بزرگ، ۴۰ چشمه جوشان آب آشامیدنی و معدنی، ۱۷حلقه قنات، پنج آبشار، سه دریاچه، ۶۰دره و تنگه، بوستان‌ها و دشت‌های سرسبز، امامزاده‌ها، گنبدها، قلعه‌ها، کاروانسراها، مساجد، آب انبارها آتشکده‌ها، پل‌ها و برج‌های تاریخی از دیگر نقاط گردشگری منطقه‌است.
وضعیت اقتصادی
این استان از نظر اقتصادی به عنوان ناحیه کشاورزی و دامپروری به‌شمار می‌آید. بعد از دامداری و کشاورزی صنایع استخراج نفت گچساران و کارخانه قند یاسوج و مجتمع دنا صنعت یاسوج (تولید انواع لوله‌های پلیمری) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی با این حال فعالیت‌های صنعتی و معدنی در این استان نسبت به سایر مناطق کشور، رشد نیافته و رونق چندانی ندارد. به‌طور کلی صنایع موجود در این استان به دو گروه تقسیم می‌شوند، که عبارتند از صنایع دستی و ماشینی. بزرگترین صنعت موجود استان، صنعت نفت است. در زمینه معادن نیز این استان دارای معادن بوکسیت، مس، فسفات، گوگرد، و غیره‌است.
نفت و گاز استخراجی از این استان یکی از منابع عمده تولید نفت و گاز کشور می‌باشد.
دانشگاه های برتر استان کهگيلويه و بويراحمد
دانشگاه یاسوج – دانشگاه علوم پزشکی یاسوج و…
دانشگاه های آزاد اسلامی استان کهکيلويه و بويراحمد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج – دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران – دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهدشت و…
دانشگاه های پیام نور استان کهکيلويه و بويراحمد
دانشگاه پیام نور واحد یاسوج – دانشگاه پیام نور واحد گچساران – دانشگاه پیام نور واحد باشت – دانشگاه پیام نور واحد چرام – دانشگاه پیام نور واحد دهدشت – دانشگاه پیام نور واحد سیسخت – دانشگاه پیام نور واحد لیکک – دانشگاه پیام نور واحد مارگون و…
دانشگاه فنی و حرفه ای ( دانشکده ها – آموزشکده ها)
