مرکز : بیرجند
جمعیت (۱۳۹۵) : ۷۶۸٬۸۹۸ نفر
مساحت : ۱۵۱٬۱۹۳ کیلومترمربع
پراکندگی : ۶ نفر
تعداد شهرستان‌ها : ۱۱
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : محمد صادق معتمدیان
ارگ کلاه فرنگی – بیرجند
استان خراسان جنوبی یکی از استان‌های ایران است. این استان در شرق ایران واقع شده و مرکز آن، شهر بیرجند است. استان خراسان جنوبی،تا سال ۱۳۸۳ به همراه خراسان شمالی و خراسان رضوی استان خراسان را تشکیل می‌دادند و در آن سال با مصوبه مجلس شورای اسلامی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، در سال ۱۳۸۳ ایجاد شد.
مساحت این استان۱۵۱٬۱۹۳ کیلومتر مربع است که از این نظر سومین استان ایران است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت آن برابر با ۷۶۸٬۸۹۸ نفر می‌باشد و از این نظر ۲۸اُمین استان کشور به‌شمار می‌رود.
مهم‌ترین شهرهای استان خراسان جنوبی ، بیرجند ، فردوس ، طبس و قائن هستند.
موقعیت جغرافیایی
این استان از شمال با استان خراسان رضوی، از غرب با استان‌های یزد، اصفهان و سمنان، از شرق با کشور افغانستان و از جنوب با استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان هم‌مرز است.
استان خراسان جنوبی، در مسیر محورهای ارتباطی استان‌های جنوبی ایران با مشهد قرار دارد. محور اصلی ارتباطی استان‌های یزد، اصفهان، فارس و بوشهر به مشهد، از طبس و فردوس می‌گذرد (جاده ۶۸ تا دیهوک و سپس ادامه مسیر به سمت مشهد از طریق جاده ۹۱). همچنین محور اصلی ارتباطی استان‌های کرمان و هرمزگان، از دیهوک و فردوس می‌گذرد (جاده ۹۱). محور ارتباطی استان سیستان و بلوچستان به مشهد نیز از شهرهای نهبندان، سربیشه، بیرجند و قائن عبور می‌کند (جاده ۹۵).
تقسیمات کشوری
استان خراسان جنوبی، دارای ۱۱ شهرستان، ۲۵ بخش، ۶۱ دهستان و ۲۸ شهر است.
- شهرستان‌ها
شهرستان‌های این استان عبارت‌اند از:
- شهرستان بیرجند
- شهرستان فردوس
- شهرستان طبس
- شهرستان قائنات
- شهرستان نهبندان
- شهرستان سربیشه
- شهرستان درمیان
- شهرستان سرایان
- شهرستان بشرویه
- شهرستان زیرکوه
- شهرستان خوسف
نقشه استان خراسان جنوبی به تفکیک شهرستان
فهرست شهرستان های استان خراسان جنوبی به همراه جمعیت بر پایه سرشماری سال 1395
نمایی از قلعه بیرجند (قلعه ته ده یا پایین شهر)
باغ و عمارت اکبریه – بیرجند (میراث جهانی یونسکو)
ارگ کلاه فرنگی – بیرجند
باغ گلشن طبس
قلعه فورگ – شهرستان درمیان
طبیعت شهرستان طبس
روستای نای بند – شهرستان طبس
روستای اصفهک – شهرستان طبس
نمایی از شهر سرایان
جاذبه‌های گردشگری
یکی از قدیمی‌ترین جاذبه‌های گردشگری ثبت شده در استان خراسان جنوبی سنگ نگاره کال جنگال در ۵ کیلومتری جنوب شهر خوسف و متعلق به دوره اشکانی است که در بررسی‌های جدید ۱۴ سنگ نگاره در نزدیکی آن شناسایی شده‌است.
کشاورزی
استان خراسان جنوبی رتبهٔ اول تولید محصولات باغی زرشک و عناب و رتبه دوم تولید زعفران و پنبه را در سطح ایران داراست. همچنین این استان، ششمین تولیدکنندهٔ انار در بین استان‌های ایران است و شهرستان فردوس پس از شهرستان‌های ساوه و نی‌ریز، سومین تولیدکنندهٔ انار در ایران است. پسته، بادام، سیب، گلابی، به، گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو، خرما، توت، شاتوت، گردو، انجیر و سنجد از دیگر محصولات باغی این استان است.
در بخش محصولات زراعی، این استان در تولید چغندرقند، رتبه هشتم کشور را داشته و همچنین گندم، جو، پنبه، حبوبات، محصولات جالیزی و گیاهان علوفه‌ای در این استان کشت می‌شوند.
در بخش دامپروری، پرورش مرغ گوشتی و تخم‌گذار، گاو شیری و گوشتی، گوسفند، بز و شتر به صورت سنتی و صنعتی انجام می‌پذیرد.
اقلیم
میانگین بارندگی سالانه استان خراسان جنوبی، ۱۳۴ میلی‌متر و میانگین دمای سالانه، ۱۷٫۵ درجه سلسیوس است. ۹۵ درصد وسعت این استان را عرصه‌های طبیعی در بر می‌گیرد که از این میزان، ۲۲٫۷ درصد بیابانی، ۶۳٫۳ درصد مراتع بیابانی، ۷٫۲ درصد مراتع خوب و متوسط و ۶٫۸ درصد جنگلی است. ۸۸۰٬۳۳۴ هکتار از مساحت این استان، جزء کانون‌های بحرانی فرسایش بادی است که شهرستان قاینات با ۲۴۲٬۴۷۲ هکتار مساحت کانون‌های بحرانی، دارای بیشترین سطح و شهرستان سرایان با ۲۷٬۷۸۷ هکتار، دارای کمترین سطح کانون بحران فرسایش بادی است.
پس از الحاق شهرستان طبس به این استان، با توجه به وسعت زیاد بیابان‌های طبس، خراسان جنوبی از ششمین استان بیابانی ایران، به دومین استان بیابانی تبدیل شد.
مردم
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در استان خراسان جنوبی به قرار زیر بود: ۹۹٫۳ فارس (۱۰۰٪ مرد، ۹۸٫۵٪ زن)، ۰٫۷ بلوچ (۱٫۵٪ زن) بودند.
صنعت
کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید ماشین‌آلات و تجهیزات ، وسایل نقلیهٔ موتوری ، محصولات فلزی ، تجهیزات حمل و نقل، اکسید منیزیم ، محصولات لاستیکی و پلاستیک ، ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی ، محصولات کانی غیرفلزی ، کاغذ و محصولات کاغذی ، ابزار پزشکی و اپتیکی ، ساعت ، رادیو و تلویزیون ، فلزات اساسی ، چوب و محصولات چوبی ، منسوجات ، مبلمان و صنایع غذایی و آشامیدنی در سطح استان و نیز در ۵ شهرک صنعتی در بیرجند ، فردوس ، قاین ، نهبندان و سربیشه مشغول فعالیت می‌باشند. همچنین به تازگی خبر از افتتاح کارخانه شمش منیزیم در شهرستان فردوس به گوش می‌رسد. (صدا و سیمای خراسان جنوبی)
قالی‌بافی ، سفالگری ، رنگرزی ، آهنگری ، مسگری ، حصیربافی ، سبدبافی ، نمدمالی ، زیلوبافی ، پارچه بافی ، نوغان داری ، ریسندگی ، گلیم بافی ، جاجیم بافی ، زرگری ، دباغی و سوزن‌دوزی ، از جمله صنایع دستی استان خراسان جنوبی هستند.
معدن
این استان دارای پتانسیل بالایی در بخش معادن می‌باشد به‌طوری‌که دارای تنها ذخایر منیزیت ایران (شهرستان بیرجند و شهرستان سربیشه) ، بزرگ‌ترین ذخیره و تنها معدن آزبست ایران (معدن حاجات نهبندان) بوده و ذخایر و معادن مهم اورانیوم در (شهرستان فردوس ) ، بنتونیت (شهرستان سرایان، سه‌قلعه) ، گرانیت (بیرجند و سربیشه) ، گل سفید (بیرجند) ، بازالت (شهرستان سربیشه) در خراسان جنوبی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. یکی دیگر از مهم‌ترین معادن این استان، معدن مس قلعه زری واقع در جنوب غرب این استان (خوسف) است که به علت عیار طلای بالای آن در سطح جهان شناخته شده‌است
معادن ولاستونیت ، کائولن ، تراورتن ، فلدسپات ، بوکسیت ، مارن ، گچ ، آهک ، دولومیت ، مرمریت ، خاک صنعتی ، سنگ لاشه و توف از دیگر معادنی هستند که در این استان در حال بهره‌برداری هستند.
دانشگاه های برتر استان خراسان جنوبى
دانشگاه بیرجند – دانشگاه بزرگمهر – دانشگاه صنعتی بیرجند – دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و…
دانشگاه های آزاد اسلامی استان خراسان جنوبی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند – دانشگاه آزاد اسلامی واحد فردوس – دانشگاه آزاد اسلامی واحد قاینات و…
دانشگاه های پیام نور استان خراسان جنوبى
دانشگاه پیام نور واحد بیرجند – دانشگاه پیام نور واحد حاجی آباد – دانشگاه پیام نور واحد خضری – دانشگاه پیام نور واحد خوسف – دانشگاه پیام نور واحد زهان – دانشگاه پیام نور واحد سر بیشه – دانشگاه پیام نور واحد سرایان – دانشگاه پیام نور واحد طبس – دانشگاه پیام نور واحد فردوس – دانشگاه پیام نور واحد قاین – دانشگاه پیام نور واحد نهبندان – دانشگاه پیام نور واحد واحد اسدیه و…
دانشگاه فنی و حرفه ای ( دانشکده ها – آموزشکده ها)
