مرکز : یزد
جمعیت (۱۳۹۵) : ۱٬۱۳۸٬۵۳۳ نفر
مساحت : ۷۶٬۴۶۹ کیلومترمربع
پراکندگی : —
تعداد شهرستان‌ها : ۱۰
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : محمدعلی طالبی
مجموعه میدان امیرچخماق – یزد
استان یزد یکی از استان‌های ایران به مرکزیت شهر یزد است. در سال ۱۳۴۸ یزد از استان اصفهان منتزع و به فرمانداری کل تبدیل گردید. این استان تا سال ۱۳۵۲ یکی از شهرستان‌های استان اصفهان محسوب می‌گردید که در سال ۱۳۵۲ با مصوبه هییت وزیران به استان ارتقاء پیدا کرد. یزد در مرکز ایران قرار گرفته و از پیرامون با استان‌های اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس همسایه است. این استان در حدود ۷۴۴۹۳ کیلومتر مربع وسعت داشته و به تنهایی چهار و نیم درصد از کل مساحت ایران را در بر می‌گیرد. در فصول بهار و تابستان، آب و هوای بیشتر مناطق استان، گرم و خشک و در فصول زمستان و پاییز سرد و نسبتاً مرطوب است. یزد دومین شهر ایران پس از بم است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است.
در برخی از منابع ، بنای اولیه برخی از شهرهای استان را به سلیمان پیامبر ، ضحاک ، اسکندر مقدونی و ابراهیم پیامبر نسبت داده‌اند. آثاری چون دست‌افزارهای به‌دست‌آمده از دره‌های شیرکوه ، نگاره‌های کوه ارنان و سفال‌های منقوش قلعهٔ میبد نشان‌دهنده تمرکز مدنیت یزد در گذشته در چهار منطقهٔ استان هستند: بافق و فهرج ، یزد ، رستاق و میبد و اردکان.
نام
واژه «یزد» به معنی پاک و مقدس است و شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس است.
شهرستان‌های استان یزد
- یزد
- اردکان
- بافق
- میبد
- اشکذر
- بهاباد
- تفت
- ابرکوه
- مهریز
- خاتم
نقشه استان یزد به تفکیک شهرستان
جمعیت شهرهای استان یزد برپایهٔ سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی
نمایی از شهر یزد (میراث جهانی یونسکو)
پارک کوهستان – یزد
آتشکده زرتشتیان – یزد
نماد فر کیانی سردر آتشکده زرتشتیان در یزد
مجموعه میدان امیرچخماق – یزد
نمایی از مجموعه میدان امیرچخماق در شب – یزد
نمای ساختمان و بادگیر باغ دولت آباد – یزد (میراث جهانی یونسکو)
چَک‌چَک (چکچکو یا پیرسبز) – زیارتگاه زرتشتیان – شهرستان اردکان
بافت تاریخی و معماری خانه ها در شهرستان ابرکوه
یخچال خشتی ابرکوه
کاروانسرای زین‌الدین (رباط زین‌الدین) – شهرستان مهریز
برج سکوت زرتشتیان – یزد
روستای تاریخی خرانق – شهرستان اردکان
نمایی از شهر میبد از بالای نارین قلعه
نارین قلعه (نارنج قلعه) – شهرستان میبد
کشاورزی
به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی بین استان‌های ایران کمترین منبع آب کشاورزی در یزد قرار دارد. عمده محصولات کشاورزی این استان در شهرستان خاتم تولید می‌شود، این شهرستان قطب کشاورزی استان یزد می‌باشد و دارای منابع آبی فراوانی می‌باشد و محصولاتی همچون گندم، ذرت، زرد آلو، انار، بادام، پسته، انگور و غیره در این شهرستان تولید می‌شود و اغلب با شهرستان‌های شمال فارس مبادلات کشاورزی خود را انجام می‌دهند. از دیگر محصولات کشاورزی استان یزد می‌توان به خرما اشاره کرد که در شهرستان بافق تولید می‌شود. علاوه بر شهرستان‌های نامبرده در شهرستان بهاباد کشت زعفران و در شهرستان‌های صدوق و یزد کشت گلخانه‌ای رواج دارد. منطقه قاسم‌آباد در جنوب شهر یزد از قدیم محل کاشت محصولات صیفی و سبزیجات بوده‌است. همچنین کاشت برنج به‌طور محدودی در مناطقی از شهرستان مهریز و طبس رواج دارد که سطح زیر کشت آن تقریباً ۶۰ هکتار است. بدیهی است به دلیل کم‌آبی کشت دیم در استان یزد رواج ندارد به استثناء کشت گیاهان دارویی در دامنه‌های شیر کوه به صورت دیم. از دیگر مناطق کشاورزی استان یزد را می‌توان شهرستان‌های تفت و اردکان و میبد را نام برد، در این شهرستان‌ها بیشتر محصولات باغی مانند انار به عمل می‌آید. به علت کم‌آبی این استان بیشتر جنبه صنعتی دارد.
صنایع و منابع تأمین انرژی
استان یزد را به دلیل ذخایر معدنی «بهشت معادن» می‌نامند. این استان دومین استان معدنی ایران است. از ۶۰ نوع ماده معدنی کشور ۵۰ گونه آن به‌طور قطع در یزد موجود است. هرچند فعلاً تنها ۳۰ گونه آن قابل استخراج است.معدن سرب و روی مهدی‌آباد یکی از این معادن است که بزرگترین معدن از نوع خود در جهان محسوب می‌شود.
صنعت بافندگی یزد از شهرت زیادی برخوردار است. صنعت شیرینی‌سازی در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی شده‌اند که از مرزهای ایران فراتر رفته‌است. مهم‌ترین شیرینی‌جات یزدی با نام‌های قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
بیشترین تولیدات واحدهای صنعتی شهر را منسوجات، کاشی و سرامیک و فرش ماشینی تشکیل می‌دهد. واحدهای صنعتی استان یزد عمدتاً در شهرک‌های صنعتی یزد و میبد و اردکان متمرکز شده‌اند. همچنین یزد دارای معادن زیادی است که مهم‌ترین آن‌ها معدن سنگ آهن چادرملو و چغارت بافق و معدن سرب و روی کوشک بافق ، فسفات آسفوردی بافق هستند. جمعیت استان یزد در سال ۱۳۹۳ به‌طور تخمین بیش از یک میلیون و یکصد هزار تن محاسبه شده‌است.
برق استان یزد توسط شرکت برق منطقه‌ای یزد که از سال ۱۳۶۸ تأسیس گردیده‌است تأمین می‌شود. این شرکت با فروش بیش از ۵۲ درصد از فروش کل خود در سال به مشترکین صنعتی (بالغ بر ۳ میلیارد کیلووات ساعت انرژی در سال ۸۵) سهم مهمی از صنعت استان را تشکیل می‌دهد.
پیک برق استان در سال ۹۱ حدود ۹۳۰ مگاوات بوده که حدود ۵۵ درصد از این میزان مربوط به صنایع فولاد است. در اواخر بهار ۱۳۹۲، توان نامی نیروگاه‌های نصب‌شده در این استان ۱۴۲۰ مگاوات اعلام شده‌است. از جمله منابع تأمین انرژی در این استان می‌توان به نیروگاه سیکل ترکیبی شیرکوه، کوشک بافق ،نیروگاه سیکل ترکیبی چادرملو، نیروگاه زنبق یزد و نیروگاه خورشیدی یزد اشاره نمود.
تاریخ و فرهنگ
استان یزد از سرزمین‌های تاریخی است که در میان ایالت‌های قدیمی و بزرگ از جمله پارس، اصفهان، کرمان و خراسان قرار داشته‌است. آبادی نشینی در این منطقه از قدمت طولانی برخوردار می‌باشد. این سرزمین از گذرگاه‌های مهم در دوره‌های تاریخی محسوب می‌شده‌است. این ناحیه در دوره هخامنشیان از راه‌های معتبر موسسه‌های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده‌است. راهداری در یزد از زمان قدیم چنان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند. این استان از درگیری‌ها و جنگ‌های تاریخ کشور ایران تا حدودی ایمنی داشته‌است. سخت‌گذر بودن راه‌ها به همراه محدودیت منابع آبی مانع عمده تسخیر این منطقه توسط بعضی از حکومتهای بزرگ و کوچک پیرامون این منطقه در طول تاریخ بوده‌است. وجود آثاری از مهر و آناهیتا، ایساتیس و هخامنشی و زندان اسکندر و برج و بارو و کهن درهای بزرگ و عظیم و پناهگاه‌های متعدد و موبدان و سران ساسانی و ابنیه و یادگارهای بعد از اسلام نظیر مساجد و امامزاده‌ها و مزارها نشانگر فرهنگ و تمدن قبل و بعد از دوره اسلامی بوده‌است.
مردم
در نظرسنجی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در استان یزد به قرار زیر بود: ۹۸٫۶ فارس (۱۰۰٪ مرد، ۹۷٫۱٪ زن)، ۰٫۵ لر (۱٪ پویان مختاری زن)، ۰٫۹ بدون‌جواب بودند. مردمان یزد با مردمان استان‌های دیگر اکثراً خویشاوندی دارند. از قدیم الایام روابط تجاری و فامیلی قدرتمند با شهرهای انار و رفسنجان به دلیل تجارت پسته، با شهرهای طبس و تربت حیدریه به دلیل بودن بر سر راه یزد مشهد و با شهرهای آباده، شهر بابک، نیریز، اقلید، بوانات و جندق و خور و بیابانک به دلیل خرید و فروش محصولات کشاورزی و مرکزیت داشتن اداری، آموزشی و سیاسی یزد در مرکز ایران وجود داشته‌است.
اماکن دیدنی استان یزد
آسیاب آبی اشکذر – امام زاده عبدالله بافق – بقعه قاضی میر جعفر بافق – تپه‌های شن روان صادق آباد بافق – خانه وحشی بافقی – مسجد ملا احمد مجومردصدوق – گنبد عالی (ابرکوه) – آتشکده زرتشتیان یزد – منارجنبان خرانق اردکان – امامزاده سید هاشم شریف‌آباد اردکان – پیر سبز هریشت اردکان – پیر سبز چک چک اردکان – بازار چهار سوق اردکان – مسجد جامع اردکان – خانه تقدیری اردکان – آسیاب دژک اردکان – مسجد نخستین اردکان – حمام بازار اردکان – نارین قلعه میبد – برج کبوتر خانه میبد – کاروانسرای شاه عباسی میبد – یخچال میبد – آسیاب دو سنگی میبد – گنجینه قنات اردکان (قنات گردی) – مسجد جامع ندوشن (میبد) – آب انبار شش بادگیر – میدان امیر چخماق – خانهٔ لاری‌ها – رباط ساغند اردکان – زندان اسکندر – سرو کهن ابرکوه – قنات زارچ – غار چهار طاقی – قلعهٔ مروست – مسجد جامع کبیر یزد – مسجد ریگ که به زیر خاک رفته بود و الان به روی خاک آمده – مجموعه باغ وزیر حجت آباد صدوق – مسجد شاه ولی – میدان و حمام خان – باغ دولت‌آباد – مسجد فهرج – مسجد جامع بافق – ارگ عبدالرضا خان بافقی – قلعه باقرآباد و صادق آباد بافق – مجموعه اب انبارهای احمدآباد اردکان – خانه سنایی اردکان – بازارچه چهارسوق مسجد جامع کبیر یزد – همچنین از مناطق خوش آب وهوای استان مهریز، تفت، ده بالا، طزرجان و غربال‌بیز هستند.
دانشگاه های برتر استان یزد
دانشگاه یزد – دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد -دانشگاه اردکان – دانشگاه میبد و…
دانشگاه های آزاد اسلامی استان یزد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابرکوه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردکان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد اشکذر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد بافق – دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت – دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهریز – دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد و…
دانشگاه های پیام نور استان یزد
دانشگاه پیام نور واحد یزد – دانشگاه پیام نور واحد ابرکوه – دانشگاه پیام نور واحد اردکان – دانشگاه پیام نور واحد بافق – دانشگاه پیام نور واحد تفت – دانشگاه پیام نور واحد رضوانشهر صدوق – دانشگاه پیام نور واحد زارچ – دانشگاه پیام نور واحد مروست – دانشگاه پیام نور واحد مهریز – دانشگاه پیام نور واحد میبد و…
