مرکز : زنجان
جمعیت (۱۳۹۵) : ۱٫۰۵۷٫۴۶۱ نفر
مساحت : ۲۱٬۷۷۳ کیلومترمربع
پراکندگی : ۴۵٫۲۲(شهر زنجان)
تعداد شهرستانها : ۸
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دیاستی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : فتحالله حقیقی
گنبد سلطانیه – زنجان
مرکز : زنجان
جمعیت (۱۳۹۵) : ۱٫۰۵۷٫۴۶۱ نفر
مساحت : ۲۱٬۷۷۳ کیلومترمربع
پراکندگی : ۴۵٫۲۲(شهر زنجان)
تعداد شهرستانها : ۸
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دیاستی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : فتحالله حقیقی
گنبد سلطانیه – زنجان
استان زنجان یکی از استانهای ایران است که در منطقه آذربایجان ایران قرار گرفتهاست. مرکز این استان شهر زنجان است. استان زنجان دارای ۸ شهرستان و ۱۲۱۰ آبادی است که از این تعداد، ۹۷۸ آبادی دارای سکنه و بقیه خالی از سکنه میباشند
استان زنجان از شمال با استان اردبيل و استان گيلان ، ازشمال شرقی و شرق با استان قزوين ، از جنوب با استان همدان ، از جنوب غربی با استان كردستان و از غرب با استان آذربايجان غربی و از شمال غربی با استان آذربايجان شرقی همسايه است
هماکنون استان زنجان دارای ۸ شهرستان، ۱۶ بخش، ۴۶ دهستان و ۱۹ شهر است. شهرستانهای آن شامل زنجان، طارم، ماهنشان، خدابنده، ایجرود، ابهر، خرمدره و سلطانیه میباشند.
قزوین در سال ۱۳۷۳ از استان زنجان جدا شد و به استان تهران پیوست، و در سال ۱۳۷۶ به استان قزوین مبدل شد.
بر پایهٔ دومین قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران (مصوب ۳ بهمن ۱۳۱۶ خورشیدی)، اراک در کنار زنجان جزء استان یکم قرار گرفت. اراک در ۱۹۶۳ میلادی از استان یکم جدا شد
جمعیت شهرهای استان زنجان برپایهٔ سرشماری سالهای ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ خورشیدی
نمایی از شهر زنجان – مرکز استان
گنبد سلطانیه – زنجان (میراث جهانی یونسکو)
گنبد سلطانیه (نمای نزدیک)
مسجد جامع زنجان – شهرستان زنجان
پل میر بهاءالدین – زنجان
آبشار اول وزنه سر – طارم
استان زنجان در شمال غرب فلات ایران قرار گرفتهاست. وسعت استان برابر ۲۲۱۶۴ کیلومتر مربع و۱/۴۳ درصد کل کشور را شامل میشود. جمعیّت استان بر اساس آخرین آمار ۱٫۰۱۵٫۷۳۴ نفر است
رودهای مهم در این استان قزلاوزن، زنجان رود، شورکات (رود کبیر یا ابهر رود) است. بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان (بیش از ۳۰۰۰ متر) و کمترین در قزلاوزن در گیلوان (بیش از ۳۰۰ متر) میباشد.
تنوع آب وهوایی این منطقه موجب ایجاد گونههای متفاوتی از زندگی جانوری شدهاست. وجود گونههای متفاوتی از حیوانات وحشی و پرندگان مهاجر وجانوران آبزی گردشگران بسیاری را در مواقعی که شکار مجاز است به این منطقه جذب میکند. از ۲۵ سال پیش ناحیه بزرگی به نام انگوران از طرف سازمان محیط زیست، منطقه حفاظت شده اعلام گردیدهاست. به دلیل شرایط کوهستانی این ناحیه و تأثیرات جریانات جوی مرطوب شمال غربی و غربی آب و هوای استان را میتوان تبیین نمود. آب وهوای کوهستانی با زمستانی بسیار سرد و برفی و تابستانی دلپذیر و فصول بهار و تابستان بهترین زمان برای گذراندن اوقات فراغت در این استان هستند. میزان بارندگی در بهار و زمستان نسبت به سایر فصول در این استان بیشتر است. پوشش گیاهی استان در مناطق مختلف متغیر بوده ولی در مجموع از جنگلها و چراگاههایی با چشمانداز زیبا تشکیل شدهاست.
غارهای استان عبارتاند از غار کتله خور و گلجیک و غار خرمنه سر. غار کتله خور که از همه اینها دیدنی تر و بزرگتر است و یکی از پدیدههای طبیعی بسیار زیبای ایران محسوب میشود در ۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده قرار گرفتهاست. این غار از سه طبقه تشکیل شده و دارای تونلهای فرعی و استالاکتیت و استالاگمیتها و ستونهای بسیار در گذرگاههای اصلی است و قندیلهای مخروطی آویزان از سقفها در اثر داشتن ناخالصیها رنگهای متنوع به خود گرفتهاند و آنها که ترکیبات به همراه نداشته یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشهای بسیار شفاف مشاهده میشوند.
از رودهای مهم استان قزل اوزن است که رودی جوشان و خروشان است و از کوههای کردستان سرچشمه گرفته و پس از توقفی در پشت سد منجیل نهایتاً وارد دریای خزر میگردد. از دیگر رودخانهها زنجانرود، ابهررود، سجاس رود و خرا رود را میتوان نام برد. همچنین چشمههای آب معدنی استان عبارتاند از چشمه آبگرم وننق، چشمه آبگرم ابدال، چشمه آبگرم گرماب و چشمه آبگرم حلب انگوران.
مردم استان زنجان به زبان ترکی آذربایجانی سخن میگویند. زبان تاتی از بخشی از شمال طارم علیا دامنه کوه البرز بجا ماندهاست در حدود ۸ روستا (چرزه، باکلور، جمال آباد، قسمتی از آبادی هزارود، بندرگاه، سیاورود، نوکیان، قوهیجان) به زبان تاتی صحبت میکنند.
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و بر پایه یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونهگیری شد در استان زنجان به قرار زیر بود: ۱٫۱فارس (۷٪ مرد، ۱٫۳٪ زن)، ۹۸٫۴ ترک (۹۸٫۴٪ مرد، ۹۴٫۴٪ زن) و ۰٫۵ بدون جواب بودند.
از غذاهای سنّتیِ این استان میتوان به جغور بغور و آش ترش وکله جوش (کاله جوش) اشاره کرد.
از کارهای دستی بومی زنجان ساخت وسایل نقرهای و به ندرت طلائی به صورت ملیله کاری است که در اوایل فقط در زنجان معمول بوده که در زمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند و این هنر ظریف را در آن شهرها رواج دادند.
چاروق دوزی یکی دیگر از هنرهای دستی است که دستهای ظریف هنرمندان زنجانی در تولیدات آن مهارت ویژهای دارند. این چاروقها مشخصاً زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد.
چاقوسازی در زنجان که با مهارت خاصی به دست استادان این صنعت ساخته میشود با ویژگیهایی همچون ظرافت، تناسب، تنوع، قدرت برش و آبکاری الکتریکی تیغه از شهرت فراوانی بر خوردار است.
با ممنوعیت استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف در دوره اسلامی، روند استفاده از فلزاتی چون مس به دلیل اینکه مس فلزی چکش خوار، شکلپذیر با قابلیت تورق و مفتول شدن و اجرای تزئینات مختلفی چون مشبک کاری، قلمزنی، حکاکی، فلزکوبی، ترصیع و کنده کاری است، رواج یافت.
با توجه به کشف کوره ذوب مس در «سگز آباد» قزوین واقع در «تپه قبرستان»، نزدیک بودن این منطقه از لحاظ جغرافیایی به زنجان و نیز وجود معادن بزرگ مس در منطقه میتوان به قدمت استفاده از این فلز در زنجان پی برد.
ظروف تولید مسی در زنجان عبارتند از: آفتابه، تیان، طشت، تونگ، حناخور و روشل
فرش و گلیم و جاجیم زنجان از معروفیت خاصی برخوردارند. فرش بافی در زنجان یکی از صنایع با قدمت زیاد است که نقش قابل توجهی در صادرات فرش ایران ایفا میکند. فرشهای صادراتی زنجان از بهترین جلوههای فرهنگی این استان هستند. بهطوریکه فرش بافان این خطه هنر و مهارت خود را در راستای تکامل هنر سرزمینشان قرار دادهاند و از آن به عنوان منبع درآمد نیز استفاده میکنند. در سال بیش از ۶۰۰۰۰ تخته فرش در سراسر استان بافته میشود که عمده آنها مربوط به اتحادیه بافندگان فرش دستی و شرکتهای مختلف است. طرحهایی که در فرش زنجان استفاده میشود عبارتند از: ریز ماهی و ماهی درهم و نقشه قلتوق و بیجار و افشار. فرشهایی که توسط فرش بافان زنجانی بافته میشود به دلیل نبودن سرمایهگذار بومی بانام شهرهای دیگر (قم) به بازارهای خارجی صادر میشود.
محصولات عمده کشاورزی استان که اکثراً صادر هم میشوند عبارتاند از: انجیر، برنج، انگور، زردآلو، سیب، لوبیا (منطقه هیدج)، خیار، پیاز، گردو، فندق و بادام، زیتون، انار و سیر.، کلم سفید (که طرفداران زیادی دارد) و زیتون و انار و برنج سیر و انجیر از محصولات عمده شهرستان طارم بهشمار میرود.
زنجان در تولید محصول زیتون مقام اول کشوری، تولید انگور مقام هفتم، تولید سیب مقام هفتم و حبوبات مقام دهم را در اختیار دارد.
استان زنجان با ۸۸۳۰۰۰ هکتار اراضی قابل کشاورزی ۴٫۷۷ درصد اراضی کشاورزی کل کشور را دارا بوده و مساحت اراضی آبی کشاورزی استان نیز ۱۶۸۳۹۵ هکتار (۲ درصد اراضی کشور) میباشد؛ بنابراین زنجان همواره به عنوان قطب کشاورزی در کشور مطرح است
این استان دارای ۱۴۰ واحدهای بیمارستانی و مراکز بهداشتی و درمانی میباشد.
دانشگاه زنجان – دانشگاه علوم پزشکی زنجان – دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان و…
دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد خدابنده – دانشگاه آزاد اسلامی واحد هیدج – دانشگاه پیام نور واحد ابهر و…
دانشگاه پیام نور واحد زنجان – دانشگاه پیام نور واحد ایجرود – دانشگاه پیام نور واحد خرمدره – دانشگاه پیام نور واحد سلطانیه – دانشگاه پیام نور واحد صائین قلعه – دانشگاه پیام نور واحد طارم – دانشگاه پیام نور واحد قیدار – دانشگاه پیام نور واحد ماهنشان و…