مرکز : ارومیه
جمعیت (۱۳۹۵) : ۳٬۲۶۵٬۲۱۹ نفر
مساحت : ۳۷٫۰۵۹ کیلومترمربع
پراکندگی : —
تعداد شهرستان‌ها : ۱۷
منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار : محمد صادق معتمدیان
دریاچه ارومیه
استان آذربایجان غربی یکی از ۳۱ استان ایران است، که در منطقهٔ آذربایجان در شمال غربی این کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. این استان با داشتن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر راه اصلی و بزرگراه که از شمالی‌ترین نقطه استان (مرز بازرگان) تا جنوبی‌ترین منطقه آن (بوکان) را به هم متصل می‌کند و از امکان ارتباطات زمینی مناسبی برخوردار است. این استان تنها استان ایران است که با ترکیه هم مرز است.
شهرستان‌های استان
استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۷ شهرستان، ۳۶ بخش، ۳۶ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه بوده‌است. از لحاظ وسعت ارومیه بزرگترین و شهرستان شوط کوچکترین شهرستان‌های استان هستند.
نقشه استان آذربایجان غربی به تفکیک شهرستان
آمار شهرستان‌های این استان در سال۱۳۹۰ بدین قرار است:
نمایی از شهر ارومیه – مرکز استان
نمایی از شهر ارومیه در شب (بام ارومیه)
نمایی از شهر بوکان
نمایی از شهر تکاب
نمایی از شهر ماکو – شهرستان ماکو
آتشکده آذرگشسپ (میراث جهانی یونسکو)
ویرانه‌های آتشکده آذرگشسپ (نمای نزدیک) – شهرستان تکاب
کلیسای تادئوس مقدس – شهرستان چالدران
کوه اورین – شهرستان خوی
نمایی از دریاچه ارومیه
پل میان‌گذر دریاچه ارومیه – مسیر ارومیه – تبریز
جغرافیا
استان آذربایجان غربی در شمال‌غربی ایران قرار دارد و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می‌شود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، ۲٬۸۷۳٬۴۵۹ نفر است که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور به‌شمار می‌آید.
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستمهای ویژه‌ای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در سطوح مختلف توپوگرافی به وجود آمده‌است که اهم آن‌ها به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی می‌کنند.
این استان عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه‌است، ولی در برخی از ماه‌های زمستان، تودهٔ هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانه‌ای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می‌شود.
تاریخ استان
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیخته‌است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمت‌های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال بین‌النهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیان در حوالی کوه‌های زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده‌است و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا مانده‌است. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام آتورپات یا اتروپاد می‌دانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سردار آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود.
ناهمواری‌ها
سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوه‌های مرتفع دیوارمانندی از شمال به جنوب کشیده شده‌است که منبع چشمه‌های آب فراوان هستند.
حوزه‌های آبریز
- دریاچه ارومیه
- رودخانه ارس
- رودخانه زاب کوچک
آب‌های معدنی
- ایستی سو؛ در نزدیکی گردنه قوشچی.
- آب گرم محال باراندوز؛ در نزدیکی قریهٔ هفت‌آباد ارومیه.
- آب معدنی کوه زنبیل؛ در کنار دریاچهٔ ارومیه.
- آب معدنی دریک؛ که بسیار گوارا بوده و در روستای دریک سلماس قرار دارد.
- آب معدنی کانی گراوان؛ در روستای کانی گویز در نزدیکی شهر رَبَط، فاصلهٔ ۲ کیلومتری
- آب معدنی شیخ معروف؛ در جاده نقده-مهاباد.
بلندی‌ها
- رشته‌کوه‌های مرکزی ترکیه و عراق
- ارتفاعات گردنهٔ قوشچی
- کوه‌های باستان
- ارتفاع مور شهیدان
- ارتفاعات گردنه کله شین
- کوه بینار ارومیه
- کوه قندیل
- دره حاجی ابراهیم
- کوه ترغه بوکان به ارتفاع ۲٬۲۴۶ متر
رودخانه‌ها
- گدار چای
- زرینه رود
- سیمینه رود
- مهابادرود
- باراندوزچای
- شهرچای
- نازلوچای
- زولاچای
جنگلها
جنگل‌های طبیعی استان، هرچند که در قسمت‌هایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفته‌است که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین می‌زنند. کل مساحت جنگل‌های مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت می‌رسد.
مردم‌شناسی
ترک‌های آذربایجانی و کردها از گروه‌های عمده این استان به‌شمار می‌روند.
کردها در بخش‌های مرتفع غربی و جنوبی استان نشیمن دارند و متقابلاً ترک‌های آذری در دشت‌های پیرامون دریاچه ارومیه و بخشی نیز در دشت‌های شمال و جنوب شرقی استان، سکونت دارند. همچنین اقلیت‌های آشوری و ارمنی هم در استان ساکن هستند.
موقعیت اقتصادی اجتماعی
این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهره‌برداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاه‌های موجود استان نیز نشان می‌دهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی – داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان می‌توان به معادن مصالح و سنگ‌های ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.
استانداری
طبق قانون مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ تقسیمات کشوری، ارومیه-با نام قبلیش، رضائیه-در استان شمال غرب قرار گرفت. در سوم بهمن همان سال آذربایجان شرقی و غربی از یکدیگر جدا شده و ارومیه جزو استان چهارم قرار گرفت. از سال ۱۳۴۴ این استان با نام آذربایجان غربی شناخته می‌شود. در سال ۱۳۴۴ قسمت‌های از نواحی جنوبی کردنشین (بوکان) از این استان جدا گردید و به استان کردستان الحاق شد.
مناطق دیدنی
تخت سلیمان تکاب – بقعه ایوب انصاری تکاب – زندان برنجه تکاب – آبشار قینرجه تکاب – قلعه ساری قورخان تکاب – چمن متحرک چملی تکاب – تپه خلیل آباد شوط – آرامگاه شمس تبریزی خوی – آبشار شلماش سردشت – سنگ‌نگاره ساسانی خان‌تختی – آرامگاه سرداران مکری در بوکان – تپه حسنلو – سه گنبد – سد بوکان – قره‌کلیسا – غار سهولان مهاباد – فقرگاه مهاباد – سد مهاباد – تپه قلایچی – شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر سردشت – سلطان یعقوب نقده – مسجد جامع ارومیه – سنگ کاظم خان – کلیسای ننه مریم – دره قاسملو (گه لیه خان) (دره شهدا) – موزه ارومیه – سه گنبد – آبشار سوله‌دوکل مرگور – جنگل‌های مرگور (واقع در دره باوان) – چشمه آب معدنی گراوان مهاباد – دامنه کوه قره داغ دربسر – بوزخانا چورس – قرمزی مسجد چورس – آرامگاه سادات کوه کمره‌ای -چالدران – دژ بسطام، دژ باستانی دوره اورارتو در روستای بسطام-چایپاره – غار چهل پله خضرلو-چالدران – کاخ و موزه باغچه‌جوق-ماکو – دالانها و غارهای زیرزمین در اطراف آرارات-ماکو و…
دانشگاه های برتر استان آذربایجان غربى
دانشگاه ارومیه – دانشگاه صنعتی ارومیه – دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و…
دانشگاه های آزاد اسلامی استان آذربایجان غربى
دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوکان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد پیرانشهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردشت – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس – دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهین دژ – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماکو – دانشگاه آزاد اسلامی واحد میاندوآب – دانشگاه آزاد اسلامی واحد نقده و…
دانشگاه های پیام نور استان آذربایجان غربى
دانشگاه پیام نور واحد ارومیه – دانشگاه پیام نور واحد بوکان – دانشگاه پیام نور واحد اشنویه – دانشگاه پیام نور واحد پیرانشهر – دانشگاه پیام نور واحد تکاب – دانشگاه پیام نور واحد خوی – دانشگاه پیام نور واحد سردشت – دانشگاه پیام نور واحد سلماس – دانشگاه پیام نور واحد شاهین دژ – دانشگاه پیام نور واحد فیرورق – دانشگاه پیام نور واحد قره ضیاءالدین – دانشگاه پیام نور واحد ماکو – دانشگاه پیام نور واحد مهاباد – دانشگاه پیام نور واحد میاندوآب – دانشگاه پیام نور واحد نقده – دانشگاه پیام نور واحد واحد پلدشت و…
دانشگاه فنی و حرفه ای ( دانشکده ها – آموزشکده ها)
