استان سیستان و بلوچستان

مرکز : زاهدان

جمعیت (۱۳۹۵) : ۲٫۸۱۳٫۰۹۳ نفر

مساحت : ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومترمربع

پراکندگی : ۱٫۲۰۶

تعداد شهرستان‌ها : ۲۰

منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)

-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)

استاندار : احمدعلی موهبتی

قلعه ناصری – ایرانشهر

استان سیستان و بلوچستان پس از استان کرمان به عنوان دومین استان پهناور کشور در جنوب شرقی ایران واقع است. این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت کمابیش اندازه کشور سوریه بزرگی دارد و بیش از ۱۱ درصد وسعت ایران را دربرمی‌گیرد. سیستان شامل زابل و هامون و هیرمند و نیمروز و زهک است که البته بخش بزرگ سیستان قدیم در افغانستان بوده که هم‌اکنون جز خاک افغانستان می‌باشد دو شهرستان زاهدان خاش و میرجاوه نیز جزو مناطق سرحد امروزی میباشند و مکران دربرگیرنده بقیه شهرها از ایرانشهر تا چابهار می‌باشد،البته بخش بزرگی از سیستان و بلوچستان بر اساس قرارداد گلدسمید از ایران جدا شد و تا مدت‌ها به نام بلوچستان انگلیس شناخته می‌شد،ولی در حال حاضر تحت عنوان ایالت بلوچستان بخشی از پاکستان است.

 

دلیل نامگذاری سیستان

سیستان که صورت تغییر یافته سجستان یا سکستان است به معنای سرزمین قوم سکا است . قوم سکا حدود 2500 سال ق. م. به نواحی حاشیه رودخانه هیرمند آمدند. بعداز هجوم سکاها به این منطقه نام قبلی زرنج یا زرنگ به سکستان تغییر یافت.

 

تقسیمات کشوری

این استان براساس آخرین تغییرات شامل ۲۰ شهرستان است که شامل زاهدان – زابل – زهک – نیمروز – هامون – هیرمند – میرجاوه – ایرانشهر – چابهار – خاش – دلگان – زابلی (مهرستان) – سراوان – سرباز – سیب سوران – فنوج – قصرقند – کنارک – نیک شهر و بمپور می‌باشد.

همچنین این استان پهناور از ۴۳ بخش و ۳۶ شهر تشکیل گردیده‌است. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان زاهدان با بیش از ۵۶۷ هزار نفر جمعیت می‌باشد و کم جمعیت‌ترین شهر این استان شهر کوچک سرباز است که فقط ۱۰۴۷ نفر جمعیت دارد.

تاریخچه

در دوران قاجار استان فعلی و بخش‌هایی از مناطق در خراسان جنوبی، کرمان و هرمزگان به عنوان ایالات سیستان شناخته می‌شد. در سال ١٣٠٧ مناطق به ۴ بخش در قسمت جنوبی خراسان، کرمان، هرمزگان و استان کنونی سیستان و بلوچستان تقسیم شدند. ده سال بعد از تبدیل واژه ایالت به استان  یعنی در سال ۱۳۲۶ حوزه سیستان تحت نام “فرمانداری کل سیستان ” به مرکزیت زاهدان و ۳ فرمانداری تحت تابعه بود.

 

شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان

شهرستان‌های نیمروز و هامون در شمال استان سیستان و بلوچستان، شهرستان میر جاوه در مرکز و شهرستان قصر قند در جنوب استان سیستان و بلوچستان واقع‌شده‌اند. شهرستان هامون با مرکزیت شهر محمدآباد و شهرستان نیمروز با مرکزیت ادیمی فعالیت دارند

 

جغرافیای استان

استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۰٬۷۲۶  کیلومتر مربع، پس از استان کرمان دومین استان پهناور ایران می‌باشد، که با قرار گرفتن در بین ۲۵ درجه و ۳ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی از خط استوا و ۵۸ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۶۳ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ، از نظر جمعیتی از کم‌تراکم‌ترین استان‌های کشور است.

استان سیستان و بلوچستان از شمال به استان خراسان جنوبی و کشور افغانستان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان، از جنوب به دریای عمان و از مغرب به استان‌ کرمان و استان هرمزگان محدود می‌شود.

شمال استان، برآمده از آبرفتهای رودخانه هیرمند، که بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان در مواقع پرآبی را در خویش جای داده‌است. کوه خواجه تنها پشتهٔ بلندی می‌باشد که در شمال استان خود نمایی نموده و نزد اهالی از قداستی خاص برخوردار است. دشت سیستان که در گروه اقلیم بیابانی میانه قرار دارد، بارشی کمتر از ۶۵ میلی‌متر را در سال دریافت می‌کند و میزان تبخیر در آن به بیش از ۵۰۰۰ میلی‌متر می‌رسد. این شرایط در مجموع باعث خشکی فیزیکی شدید محیط بوده و در سال‌هایی که میزان ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش می‌یابد، خشکسالی‌های مخرب توسعه پیدا می‌کند. شریان حیاتی منطقه یعنی هیرمند نوسانات سالیانه قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌دهد. وزش بادهای ۱۲۰ روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می‌وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط مؤثر است.

بلوچستان با وسعت زیاد و آب و هوای متنوع اش را با دریای عمان گره زده‌است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی می‌باشد. مناطق جنوبی بلوچستان ( مکران )با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره‌گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه‌‌های اساسی اقلیم منطقه‌ است . با توجه به پایین بودن بارش و عدم وجود منابع برفی کوهستانی اکثر جریانات رودخانه‌ای، موقتی و فصلی بوده و در بخش وسیعی از بلوچستان منابع محدود آب‌های زیر زمینی تنها امکانات تأمین آب به‌شمار می‌آیند. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با ۳۹۴۱ متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده‌است . با توجه به دوره آماری ۱۳۷۵–۱۳۵۹ میانگین بارش سالیانه استان ۸/۱۳۹ میلی‌متر و میانگین دمای سالیانه ۶/۲۲ درجه سانتی گراد، می‌باشد .

 

لباس محلی قوم استان

لباس محلی در استان قدمتی چندین هزار ساله دارد و بر می‌گردد به اقلیم و آب و هوای سیستان که حالت گرم و خشک دارد لباسشان را هم از قدیم‌الایام بیشتر برهمین اساس انتخاب کرده‌اند. پوشاک و لباس سیستانی نیز می‌تواند برای بررسی قدمت تاریخی این قوم و مطالعات فرهنگی و تبارشناسی مورد توجه قرار گیرد. لباس سیستانی ، لباسی است که در یک منطقه جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده‌است. مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش‌هایی از بخش‌هایی از استان کرمان و هرمزگان، کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و… از جمله نواحی هستند که مردمان ملبس به این لباس را در آن‌ها مشاهده می‌کنیم. شباهت لباس برخی دیگر از اقوام ایرانی با لباس سیستانی به دلیل ریشه‌های مشترک مردمی، قومی، تبارشناسی، فرهنگی و تاریخی مردم ایران است.این لباس شامل شلوار بزرگ وگشاد وبسیار پرچین (شلوارپارتی) وپیراهنی تا زانواست.

قدمت چندین سالهٔ لباس سیستان کی سبب شده‌است تا این لباس به بهترین و زیباترین شکل به نسل فعلی مردم سیستان برسد به طوریکه این لباس هم‌اکنون توسط اکثر مردم حتی مهاجران بلوچ پوشیده می‌شود .

 

لباس محلی سیستان

لباس اصیل سیستانی نشان از تمدن و اصالت چندین هزار ساله مردم سیستان دارد و از قسمت‌های متفاوتی تشکیل شده است.

قسمتی از لباس مردم سیستان و نوعی کت است که به علت دوام و هزینه بسیار بالا آن را تا چند نسل به تن می‌کردند. این کت امروزه مشابه ژاکت‌هایی است که مردان مورد استفاده قرار می‌دهند و از پشم رنگ خورده بافته می‌شود.

قبا نوعی دیگر از لباس و تن‌پوش مردانه بلندی است که در زمستان می‌پوشیدند و یقه آن گرد و بدون برگردان بود و معمولاً لبه بلندی داشت و با سنجاق تزئینی باز و بسته می‌شد و جلو سینه و سر آستین را برای زیبایی بیشتر براق دوزی می‌کردند.

در سیستان از همان دوران کودکی کلاه بر سر می‌گذاشتند و آنرا در زمستان و تابستان مورد استفاده قرار می‌دادند و به طور کلی مردان هرگز سر برهنه ظاهر نمی‌شدند. کلاهی که مردان در خانه به هنگام استراحت به سر می‌گذاشتند عرقچین نام داشت که از جنس پارچه نخی بود.

مردان سیستانی برای پوشش سر خود از سربندی به نام لنگته استفاده می‌کردند. این سربند مشابه عمامه است اما به شکل عمامه روحانیون آنرا بر سر نمی‌پیچند بلکه یک سر آن را لای سربند و سر دیگر آن را رها می‌کنند و عرق چین، کلاه دست بافی است که معمولاً سفید بوده و آن را زیر لنگته بر سر می‌کنند.

چل تریز پیراهن گشاد و پرچینی است که قد آن تا میان ساق پا می‌رسد. آستین آن از دو تکه و یک مرغک تشکیل می‌شود و مچ‌دار است، برای گشادی دامن آن از ترک‌های راسته و گود استفاده می‌کنند.

شلوار پرچینی که لیفه‌ای برگردان دارد از دو ساق و یک میان ساق فراخ تشکیل شده است، شلوار بوسیله بندهای بومی که توسط خود مردم منطقه بافته می‌شود بر روی بدن استوار می‌گردد که برای دوخت آن شش تا هشت متر پارچه نیازمند است.

پیراهن معمول که مردم نیز بر تن می‌کردند از گذشته تاکنون دستخوش تغییر و تحول شده است. پیراهن مردان سیستان در گذشته راسته، گشاد و جادار دوخته می‌شد.

جلیقه و باسکت نیز مکمل لباس سیستان بوده، نیم تنه‌ای که در اصطلاح محلی به آن باسکت می‌گویند و جلیقه را نیز از نمد و گاه ابریشم تهیه می‌کردند که مردم سیستان به پوشیدن باسکت علاقه‌مند هستند و در حال حاضر نیز آن را بر تن می‌کنند.

 

گویش بلوچی

زبان بلوچی از شاخه شمال غربی زبان های ایرانی است که از شمال غرب هندوستان یعنی ایالات گجرات و اوتار پرادش _ ایالات بلوچستان ، سند ، پنجاب و خیبرپختونخواه در پاکستان _ هرات در افغانستان _ منطقه مرو در ترکمنستان _ استان‌های سیستان و بلوچستان ، هرمزگان ، فارس ، کرمان ، خراسان و گلستان در ایران _ عمان _ امارات _ قطر _ آلمان _ چین _ مالزی _ سنگاپور _ کانادا _ قطب جنوب رواج دارد . زبان بلوچی الفبای فارسی دارد و خویشاوندی نزدیک به زبان کردی و زبان گیلگی دارد .

بسیاری از کلمات آن از واژه‌های پارسی باستان است و نحوه اتصال آن و بیان آن با زبان فارسی امروزه فرق دارد .زبان شناسان آن را در رده زبان‌‌ها ی پارتی در ایران باستان ( پهلوی ) قرار می‌دهند که خویشاوندی نزدیکی به کردی-گیلکی وتاتی دارد.

پژوهشگران با مطالعه زبان بلوچی و لهجه‌های آن چندین تقسیم‌بندی ارائه کرده‌اند. ویلهلم گیگر زبان بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسیم کرده و بلوچی شمالی (سرحدی) و بلوچی جنوبی (مکرانی) نامید. وی همچنین بلوچی جنوبی را به گروه‌های شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروه‌های شمالی و جنوبی تقسیم کرد. گیگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه‌ها به این واقعیت اشاره می‌کند که بلوچی جنوبی به میزان بالایی از زبان‌های هندی همسایه لغت اقتباس می‌کند در حالیکه بلوچی شمالی بیشتر دارای لغات اقتباس شده با ریشه فارسی می‌باشد. 

یکی دیگر از محققان لهجه‌های بلوچی «سر جرج گریرسون» می‌باشد. او لهجه‌های بلوچی را به شرقی و غربی تقسیم کرد. وی معتقد بود که بلوچی غربی در محدوده حکومتی بریتانیا دارای سه لهجه می‌باشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده‌ای که در آن صحبت می‌شوند، لهجه کراچی karلči، کیچی kیči و پنجگوری panjguri نامید.

جوزف الفنبین در کتاب «زبان بلوچی، لهجه‌شناسی با متن» زبان بلوچی را به شش لهجه تقسیم می‌کند که عبارتند از:

• لهجه‌های تپه‌های شرقی
• لهجه رخشان
• پنجگوری
• لهجه سراوان
• لهجه کیچی
• لهجه لتونی (لاشاری)
• لهجه‌های ساحلی ا

 

گویش سیستانی

گویش سیستانی یکی از گویش‌های مهم زبان فارسی است که مردم سیستان بدان تکلم می‌کنند. این گویش هم‌اکنون به صورت عمده در منطقه زاهدان، زهک، هیرمند، نیمروز، زابل ایران، نیمروز و فراه، زابل، قندهار، هرات، افغانستان، و دشت گرگان. خراسان جنوبی و خراسان رضوی جاری می‌باشد

این گویش از یک سو بیشترین خویشاوندی واژگانی و دستوری را با گویش موجود و گذشته خراسانی و فراتر از آن با لهجه‌های مرده ماوراءالنهری و تاجیکی کنونی دارد و از سوی دیگر واژه‌های مشترک بسیار با بلوچی دارد.

گویش سیستانی از گویش‌های وابسته به زبان‌های ایرانی غربی و از شاخه جنوبی آن است که به گروه زبان‌های هندوایرانی تعلق دارند.محمد معین در مقدمه کتاب برهان قاطع، گویش‌های سگزی و زاولی را زیرمجموعه زبان‌های ایرانی قید کرده‌است

 

مردم

مردم این استان از قومیت های زابلی و بلوچ هستند.

 

گونه‌های جانوری سیستان و بلوچستان

پایگاه جامع اطلاعات گردشگری استانسیستان و بلوچستان سیستان و بلوچستان وجود مناطق بکر گونه‌های کمیاب و منحصر به فرد نظر جانورشناسان و علاقه‌مندان به طبیعت را به خود جلب کرده‌است. صدها گونه جانوری شامل ۳۴۰ گونه پرنده، ۶۴ گونه پستاندار و حدود ۱۱۰ گونه خزنده و دوزیست به همراه صدها گونه ماهیان آب شیرین و شور در این استان گزارش و شناسایی شده‌است. در حال حاضر گونه‌های جانوری از قبیل خرس سیاه بلوچستان (به بلوچی مم) ، پلنگ، گربه شنی، سگ آبی، سنجاب بلوچی ،قوچ و میش، کل و بز و جبیر به همراه پستانداران دریایی و پرندگان همچون عقاب، شاهین‌ها، هوبره، پلیکان خاکستری، زاغ بور و تمساح پوزه کوتاه رودخانه سرباز (به بلوچی گاندو)، لاک‌پشت‌های خشکزی و آبزی به همراه بزمجه بنگال هم در گروه خزندگان جانوران حمایت شده‌استان هستند.

 

منابع طبیعی

وسعت استان و تنوع آب و هوایی، موجب بروز تنوع در پوشش گیاهی و غنای منابع طبیعی تجدید شونده گردیده‌است. جنگلهای حرا طبعی در گواتر بلوچستان بینظیر می‌باشد همچنین جنگل‌های حرا دست کاشت در خورها و مناطق مساعد سواحل کنارک و چابهار مانند خور راشدی گالک در کنارک و خور تیس در چابهار از دیگر ویژگی‌های این منطقه می‌باشد؛ و انجیر معابد یکی از کهنسال‌ترین درختان کشور بوده که در لیپار چابهار واقع است. حدود ۵۵ درصد از کل مساحت استان معادل ۱۰٬۲۵۰٬۰۰۰ هکتار را مراتع دربرگرفته‌است که ۳۰۰ هزار هکتار مراتع خوب، ۷۵۰ هزار هکتار مراتع متوسط و ۲/۹ میلیون هکتار مراتع فقیر و خیلی فقیر می‌باشد. در استان بیش از ۱۲۰۰ گونه گیاهی که حدود ۷۰ گونه آن دارای ارزش دارویی و صنعتی می‌باشد شناخته شده‌است. از جمله می‌توان گونه‌های کهور، کنار، بنه، بادام، جش و گز روغن را نام برد. مساحت جنگل‌های استان که عمدتاً نیمه متراکم و کم‌تراکم هستند قریب به یک میلیون هکتار می‌باشد. همچنین حدود ۳/۶ میلیون هکتار را بیابان و شنزار دربر گرفته‌است. از مهم‌ترین قابلیت‌های بیابان‌های ساحلی استان می‌توان به چشم‌اندازهای بدیع و زیبا در مناطق ساحلی شهرستان کنارک بالاخص منطقه درک را اشاره نمود که یک ظرفیت بسیار خوب در زمینه صنعت طبیعت گردی و گردشگری می‌باشد.

 

آب و هوا

استان سیستان و بلوچستان از لحاظ طبقه‌بندی اقلیمی درناحیه اقلیمی بیابانی و خشک می‌باشد.

در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان گفت مناطق ایرانشهر، زابل و باهوکلات، آب و هوای بیابانی و مناطق زاهدان، خاش، سراوان و چابهار، آب و هوای نیمه بیابانی و ناحیه کوهستانی بم پشت در جنوب سراوان و امتداد آن به طرف مشرق تا کوه‌های بشاگرد، آب و هوای نیمه بیابانی معتدل دارند. اقلیم مشرق ارتفاعات و فلاتهای مرتفع و کم وسعت میان آن، نیمه بیابانی با زمستانهای سرد است.

میزان نزولات در مناطق مختلف معمولاً بین ۱۳۰–۷۰ میلی‌متر می‌باشد. در سال بارندگی گاه موجب ایجاد سیل و خسارت شدید می‌گردد ولی در صورت مهار سیلابها امکان توسعه کشت افزایش می‌یابد.

در تابستان حداکثر حرارت شهرستان‌های ایرانشهر و زابل به ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. شهرستان‌های دیگر حرارت پائینتری دارند. حداقل درجه حرارت زمستان در زاهدان و خاش معمولاً ۸–۷ درجه سانتیگراد زیر صفر و هر چند سال یکبار تا ۱۸- درجه سانتیگراد نیز نزول می‌کند. زاهدان سردترین و ایرانشهر گرمترین شهرهای استان است. در نواحی جنوبی و ساحلی استان یعنی تا شعاع حدود ۱۵۰ کیلومتری از ساحل دریا در زمستان درجه حرارت شب و روز بین ۲۵–۱۰ در جه سانتیگراد متغیر بوده و این ویژگی همراه با رطوبت نسبی ۹۵–۵۰ درصد در طول سال استعداد فراوان تولید محصولات گرمسیری و سبزیجات غیر فصل را فراهم نموده‌است. همچنین این نوسانات رطوبت و وجود بادهای موسمی همچون بادهای معروف به صد و بیست روزه و باد هفتم یا گاوکش و ریزش جوی و اختلاف دما در ۲۴ ساعت به استثنای نواحی معتدل سواحل دریای عمان شرایط خاص اقلیمی، پوشش گیاهی و جانوری مناظر بدیعی را به وجود آورده‌است.

 

غذای خاص مردم سیستان و بلوچستان

غذاهای استان سیستان و بلوچستان نیز مثل بقیه غذاهای ایرانی‌اند. با توجه به غلبه دامپروری در منطقه عنصر اصلی و محوری غذاهای این منطقه را گوشت تشکیل می‌دهد. بعد از گوشت این خرماست که برای مردم نقش محوری در تولید خوراکی بازی می‌کند. سیستان و بلوچستان همجوار با کشور پاکستان است و رفت و آمدهای بسیاری به این کشور و همین‌طور کشور هندوستان وجود دارد اما رنگ و بویی از غذاهای پاکستانی یا هندی در آن دیده نمی‌شود. به نمونه‌ای از غذای استان می‌پردازیم.

لنجو سیستانی

آبگوشت سیستانی

کشک زرد سیستانی

چانگال بلوچی

تنورچه یا ترون چه بلوچی

تباهِگ بلوچی

دوغ پا

ترشی‌جات یا چتنی

 

موسیقی

سازهای مختص این استان عبارتند از دونلی و قیچک و دهل و سوروز و تمبورگ و بنجو است .

 

کشاورزی و دامپروری

سیستان و بلوچستان با گستره‌ای افزون بر هفت میلیون هکتار آب و هوایی متغیر از گرم و خشک تا معتدل سرد و کوهستانی دارد. ۴۰۰ هزار هکتار از زمین‌های استان قابل کشت بوده و آب مورد نیاز نیز از ۱۱ هزار و ۳۰۰ منبع آبی شامل چاه، قنات، چشمه و رودخانه‌های هیرمند سیستان تأمین می‌شود. سه میلیون و ۴۰۰ واحد دامی در این استان وجود دارد.

۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی دریای عمان و راه‌یابی به آب‌های آزاد، دریاچه هامون سیستان وچاه نیمه‌های سیستان و هفت هزار و ۸۰۰ منبع آبی داخلی ظرفیت‌های آبی این استان هستند.

این استان چهار کارخانه تولید شیر پاستوریزه و فراورده‌های لبنی، ۳۴ مرکز جمع‌آوری شیر روستایی و دو مجتمع بزرگ پرورش گاو شیری با ظرفیت ۱۲ هزار راس گاو دارد. تولید انواع خرما در این استان سالانه ۱۶۷ هزار تن است که ارزش اقتصادی آن ۲۱۸ میلیارد ریال می‌باشد.

بزرگ‌ترین پایگاه تولید نهال میوه‌های گرمسیری جنوب شرق ایران نیز در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد که با تأمین نیاز داخلی استان به ۹ استان دیگر کشور نیز نهال صادر می‌شود. «خرما، موز، مرکبات، انبه، پاپایا، گوآوا، چیکو، پسته و انگور یاقوتی» از جمله میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری سیستان و بلوچستان است. گونه‌های جانوری شاخص استان (گاو سیستانی، گاو دشتیاری، مرغ خزک، مرغ دشتیاری، گوسفند و شتر استان، بز تالی و بی تال، گاومیش) می‌باشد

 

اوضاع اقتصادی

سیستان و بلوچستان از جهت رشد و توسعه اقتصادی از مناطق در حال توسعه کشور است و از لحاظ توسعه کمترین توسعه را در میان استان‌های ایران دارد. زراعت اشکال متعددی دارد و صنعت آبی آن وابسته به رود هیرمند است. صنایع موجود در استان به دو دسته صنایع ماشینی و دستی تقسیم می‌شوند که صنایع ماشینی استان عبارتند از صنایع غذایی، نساجی، پوشاک و صنایع شیمیایی و کارگاه‌های فلزکاری، ریخته‌گری، ساخت لوازم خانگی و تانکرسازی. معادن این استان عبارتند از معادن مس، کرومیت، منگنز، سنگ مرمر. سنگ آهک و غیره.

به دلیل همسایه بودن سیستان و بلوچستان با پاکستان و افغانستان و همچنین وجود تنها بندر اقیانوسی ایران (چابهار) در آنجا، این استان از ظرفیت بالایی برای پیشرفت برخوردار است.

 

فرودگاه

فرودگاه‌های زاهدان، چابهار و ایرانشهر و زابل و سراوان

دانشگاه های برتر استان سيستان و بلوچستان

دانشگاه سیستان و بلوچستان – دانشگاه علوم پزشکی زاهدان – دانشگاه زابل – دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایرانشهر – دانشگاه ولایت – دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار – دانشگاه علوم پزشکی زابل  – دانشگاه بین المللی چابهار و…

دانشگاه های آزاد اسلامی استان سيستان و بلوچستان

دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایرانشهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد چابهار – دانشگاه آزاد اسلامی واحد خاش – دانشگاه آزاد اسلامی واحد زابل – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سراوان و…

دانشگاه های پیام نور استان سيستان و بلوچستان

دانشگاه پیام نور واحد زاهدان – دانشگاه پیام نور واحد ایرانشهر – دانشگاه پیام نور واحد چابهار – دانشگاه پیام نور واحد خاش – دانشگاه پیام نور واحد راسک – دانشگاه پیام نور واحد زابل – دانشگاه پیام نور واحد زهک – دانشگاه پیام نور واحد سراوان – دانشگاه پیام نور واحد سیب سوران – دانشگاه پیام نور واحد نیکشهر و…

دانشگاه فنی و حرفه ای ( دانشکده ها – آموزشکده ها)

• آموزشکده فنی زاهدان – شهیدباهنر – شماره1
• آموزشکده دختران زاهدان رسالت
• آموزشکده شماره 2 زاهدان شهید عارفی
• آموزشکده فنی پسران زابل