مرکز : تبریز

جمعیت (۱۳۹۵) : ۳٬۹۰۹٬۶۵۲ نفر

مساحت : ۴۵٬۴۹۱ کیلومترمربع

پراکندگی : —

تعداد شهرستان‌ها : ۲۱

منطقه زمانی : IRST (گرینویچ+۳:۳۰)

-تابستان (دی‌اس‌تی) : IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)

استاندار : زین‌العابدین رضوی خرم

مقبره الشعراء – تبریز

استان آذربایجان شرقی یکی از استان‌های ترک نشین ایران است که در منطقه آذربایجان ایران واقع شده و زمان حکومت پهلوی آذربایجان خاوری نامیده می‌شد. این استان بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین استان ناحیهٔ شمال غربی ایران (آذربایجان) محسوب می‌شود. استان آذربایجان شرقی از سمت شمال به جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، از سمت غرب و جنوب غرب به استان آذربایجان غربی، از سمت شرق به استان اردبیل و از سمت جنوب شرق به استان زنجان محدود شده‌است. این استان دارای آب و هوای سرد کوهستانی بوده و کلّ محدودهٔ استان را کوه‌ها و ارتفاعات تشکیل داده‌اند. مساحت استان آذربایجان شرقی ۴۵٬۴۹۱ کیلومتر مربع است، این استان، یگانه استان ایران است که با ارمنستان هم‌مرز است و همچنین تنها استان کشور است که هم با خاک اصلی جمهوری آذربایجان و هم با جمهوری خودمختار نخجوان که برون بومی متعلق به جمهوری آذربایجان است، مرز مشترک دارد.

این استان محل اتصال دو رشته کوه مهم و اصلی کوه‌های ایران، یعنی البرز و زاگرس است و بلندترین نقطهٔ آن، قلهٔ کوه سهند است. مرکز استان آذربایجان شرقی، کلان‌شهر تبریز است. از شهرهای مهم و اقماری این استان می‌توان به مراغه، بناب مرند، اهر و میانه اشاره کرد. آذربایجان شرقی رتبهٔ اول صادرات غیرنفتی در کشور را داراست. همچنین این استان امن‌ترین و کم‌جرم‌ترین استان ایران به‌شمار می‌رود.

 

آب و هوا

استان آذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع می‌باشد به‌طوری‌که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا می‌باشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کرده‌اند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ – درجه زیر صفر می‌باشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد

 

جغرافیای سیاسی

استان آذربایجان شرقی با ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. این استان در شمال غرب کشور و بین مدارهای ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۲۶ دقیقهٔ عرض شمالی و نصف‌النهارهای ۴۵ درجه و ۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقهٔ طول شرقی جای گرفته‌است. رود ارس حدود شمالی آن را با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطور و آبهای دریاچه ارومیه حدود غربی آن با استان آذربایجان غربی است.

استان آذربایجان شرقی ۲۰۰ کیلومتر با جمهوری آذربایجان و ۳۵ کیلومتر با ارمنستان در حالی از سمت شمال مرز مشترک دارد که تنها استان ایران است که با ارمنستان همسایه است. این استان همچنین ۴۲۰ کیلومتر با استان آذربایجان غربی از سمت غرب و جنوب غرب، ۴۰۰ کیلومتر با استان اردبیل از سمت شرق و ۱۴۵ کیلومتر با استان زنجان از سمت جنوب هم‌مرز است.

 

شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی

  • آذرشهر
  • اهر
  • اسکو
  • بستان آباد
  • بناب
  • تبریز
  • جلفا
  • چاراویماق
  • خداآفرین
  • سراب
  • شبستر
  • عجب شیر
  • کلیبر
  • مراغه
  • مرند
  • ملکان
  • میانه
  • ورزقان
  • هریس
  • هشترود
  • هوراند
نقشه استان آذربایجان شرقی به تفکیک شهرستان
فهرست شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی برپایهٔ سرشماری سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ خورشیدی:

نمایی از شهر تبریز – مرکز استان

کاخ شهرداری تبریز (برج ساعت)

کوهستان سهند (عروس کوه‌های ایران)

Babak Fort-Kaleybar County-East Azerbaijan Province

کلیسای استپانوس مقدسشهرستان جلفا

بازار تبریز (میراث جهانی یونسکو)

جنگل ارسباران(ترکی آذربایجانی:قره داغ)

رصدخانه مراغه در یک روز زمستانی

Kandovan-Osku-East-Azerbaijan-Province

روستای کندوان – شهرستان اسکو 

نمایی زیبا از روستای کندوان

پل دختر – شهرستان میانه

23 پل میانه (پل شهر چای میانه)

Aladagh Lar Mountains-East Azerbaijan province-Mianeh

کوه های آلاداغ لار – شهرستان میانه

رود ارس – شهرستان جلفا

استادیوم سهند تبریز

شاه گُلی یا ائل گُلی – تبریز

جغرافیای طبیعی

استان آذربایجان شرقی از هفت واحد کوهستانی تشکیل یافته‌است. رشته‌کوه قره‌داغ (ارسباران) شمالی‌ترین این واحدها بوده که از دیوان‌داغ آغاز شده و به درهٔ رود دره‌رود منتهی می‌گردد. رشته‌کوه قوشه‌داغ که از جنوب قره‌داغ شروع شده و به سبلان ختم می‌شود. تودهٔ آتش‌فشانی سبلان که ۴۸۱۱ متر ارتفاع داشته و مرز مشترک میان استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل محسوب می‌شود. رشته‌کوه‌های میشو و مورو که از غرب استان (مرند) آغاز شده و به ارتفاعات عون بن علی (عینالی) و شبلی منتهی می‌شوند که مرتفع‌ترین قله آن قله علی علمدار با ارتفاع حدود ۳۲۰۰ متر در مرند می‌باشد. رشته‌کوه بزقوش که با ۳۳۰۳ متر ارتفاع، مرز بین شهرستان‌های میانه-سراب و سراب-بستان آباد به‌شمار می‌رود. تودهٔ آتش‌فشانی سهند در جنوب تبریز در محدودهٔ شهرستان بستان آباد که ۳۷۰۷ متر ارتفاع دارد. رشته‌کوه اربط (تخت سلیمان) که از دامنه‌های جنوبی سهند شروع شده و به سمت جنوب امتداد می‌یابد.

 

زبان

زبان بومی استان آذربایجان شرقی، ترکی آذربایجانی می‌باشد. همچنین جمعیت اندکی از مردم تات نیز در استان آذربایجان شرقی زندگی می‌کنند که به زبان تاتی صحبت می‌کنند.

 

جمعیت

بر پایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت استان آذربایجان شرقی در این سال بالغ بر ۳٬۹۰۹٬۶۵۲ نفر بوده که نزدیک ۵ درصد از جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. برهمین اساس، ۱٬۹۸۹٬۴۰۰ نفر مرد و ۱٬۹۰۲٬۲۵۲ نفر زن در قالب ۱٬۲۲۳٬۰۲۸ خانوار ساکن این استان بوده‌اند. جمعیت استان در مقایسه با سال ۱۳۹۰ نزدیک به ۴/۸۹ درصد افزایش یافته‌است.

در سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی، تبریز با جمعیتی بالغ بر ۱٬۷۷۳٬۰۳۳ نفر، پرجمعیت‌ترین و چاراویماق با جمعیتی بالغ بر ۳۱٬۰۷۱ نفر، کم‌جمعیت‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی بوده‌است. از جمله شهرهای پرجمعیت استان علاوه بر مرکز استان می‌توان به شهرهای مراغه، مرند، اهر، میانه و سراب اشاره کرد. تعداد آبادی‌های استان در سال ۹۰ دو هزار و ۷۳۱ آبادی و ۲۰ آبادی استان خالی از سکنه هستند.

 

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در استان آذربایجان شرقی بدین قرار بود: ۹۷٫۸٪ ترک (۹۸٫۹٪ مرد، ۹۶٫۴٪ زن)، ۱٫۴ فارس (۰٫۶٪ مرد، ۲٫۲٪ زن)، ۰٫۳ ۰٫۲ سایر و ۰٫۳ بدون جواب بودند.

 

صنعت

استان آذربایجان شرقی به جهت تمرکز صنایع بزرگ تولیدی در شهر تبریز، از قطب‌های مهم صنعتی در سطح ایران به‌شمار می‌رود. از دیگر شهرهای صنعتی استان می‌توان به شهرهای شبستر (رتبه دوم صنعت آذربایجان شرقی پس از تبریز)، بستان آباد (اوجان)، مرند، مراغه، میانه ،بناب و جلفا اشاره کرد.

با ثبت جهانی نشان جغرافیایی تابلوفرش سردرود، در سازمان جهانی مالکیت فکری WIPO، این کالای هنری در کشورهای عضو معاهده لیسبون برای ثبت و حمایت در مورخه ۱۶ دی سال ۹۵ معرفی شد در این شهرنرخ بی‌کاری در حد صفر می‌باشد.

شهر اسکو مرکز اصلی تجمع کارگاه‌های چاپ باتیک یا چاپ کَلاقه‌ای و قطب اصلی این هنر-صنعت در کشور محسوب می‌شود.

شهر اهر به عنوان پایتخت ورنی ایران در سال ۹۵ برگزیده شد.

در استان آذربایجان شرقی ۴۳۴۲ کارگاه تولیدی فعالیت می‌کنند که این تعداد شامل ۸۳۲ کارگاه صنعتی بوده که این استان از این لحاظ، ۵٫۹۹ درصد از کل کارگاه‌های صنعتی ایران را به خود اختصاص داده‌است. در سال ۱۳۷۶ خورشیدی، ارزش مواد تولیدی کارگاه‌های مذکور ۳۳۶۱٫۸ میلیارد ریال و ارزش سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در آن‌ها ۲۴۵۱٫۳ میلیارد ریال بوده‌است.

صنایع مختلفی از قبیل صنایع شیمیایی، ماشین‌آلات و تجهیزات، محصولات کانی غیرفلزی، مواد غذایی، آشامیدنی و دخانیات، نساجی، پوشاک، چرم و کفش در شهر تبریز مشغول فعالیت هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آجر آذربایجان، بافندگی لایکو، بلبرینگ‌سازی ایران، پالایشگاه تبریز، پتروشیمی تبریز، پشم تبریز، پیستون‌سازی ایران، تخت‌خواب فروزان، تخته فشاری و فورمیکاسازی، تراکتورسازی ایران، ترموپلاست، چرم‌سازی تبریز، کفش آقایی، حوله برق‌لامع، خانه‌سازی ایرداک، لیلاند دیزل، درمن دیزل، هاکسیران دیزل، ایدم، ریسندگی پشمینه تبریز، سیمان صوفیان، آذریت، شیر پاستوریزه، کبریت‌سازی توکلی، کبریت‌سازی ممتاز، گچ آذربایجان، ماشین‌سازی تبریز، پمپیران، موتوژن، موکت تبریز، نساجی تبریز، نوشابه‌سازی پپسی‌کولا، نوشابه‌سازی کوکاکولا و نیروگاه بزرگ حرارتی در تبریز فعالیت می‌کنند.

استان آذربایجان شرقی از لحاظ تولید ناخالص داخلی با کشور مغولستان برابری می‌کند.

 

جاذبه‌های طبیعی

فهرست جاذبه‌های طبیعی استان آذربایجان شرقی:

قلعه بابک (آتا بابک قالاسی) در کلیبر – آبشار گول آخور (خاروانا) – ییلاق خاروانا – تالاب قوری‌گل بستان‌آباد – آبگرم درمانی اوجان بستان‌آباد – دره شاهیوردی بستان آباد در دامنه کوه جام سهند – پارک جنگلی مره خونی سردرود – آبشار آسیاب‌خرابه جلفا – آبشار سرکنددیزج شبستر – دربند هرزه‌ورز هریس – آبشار عیش‌آباد مرند – آبگرم قلعه‌کندی کلیبر – آبگرم متعلق کلیبر – آبگرم ممان میانه – پناهگاه حیات‌وحش کیامکی – تالاب قره‌قشون – تالاب زرنق – جزیره آرزو – جزیره اسپیر – جزیره اسلامی – جزیره اشک – جزیره کبودان – تالاب آلمالو گلی بستان آباد – جنگل‌های ارسباران – کوه حیدربابا در بستان آباد – چشمه آبرس سراب – چشمه آبگرم سراب – پیست اسکی سهند بستان آباد – پیست اسکی یام (پیام) مرند – روستای پلکانی زنوزق (ماسوله آذربایجان) – چشمه الله‌حق سراب – چشمه تاپ‌تاپان آذرشهر – چشمه سیدلر میانه – چشمه صوفیان شبستر – چشمه کندوان اسکو – شهر توریستی زنوز – چشمه گشایش مراغه – چشمه شورسوی چایباغی مراغه – دره پیغام کلیبر – دره سعیدآباد بستان‌آباد – دره گشایش مراغه – دره لیقوان تبریز – سد امند شبستر – غار آق‌بلاغ بستان‌آباد – غار دوگیجان مرند – غار کبوتر مراغه – پل پنج چشم بناب – مراتع سرسبز روستای صور بناب – دریان دره (شهر دریان) شبستر – دریاچه مصنوعی بندر شرفخانه شبستر – دامنهٔ ارتفاعات میشو شبستر و…

دانشگاه های برتر استان آذربايجان شرقى

دانشگاه تبریز – دانشگاه صنعتی سهند – دانشگاه هنر اسلامی تبریز – دانشگاه مراغه – دانشگاه بناب – دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مراغه – دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز و…

دانشگاه های آزاداسلامی استان آذربايجان شرقى

دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – دانشگاه آزاد اسلامی واحد آذرشهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسکو – دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلخچی – دانشگاه آزاد اسلامی واحد بستان آباد – دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب – دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی جلفا – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سراب – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سردرود – دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد صوفیان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد عجب شیر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد کلیبر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملکان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ممقان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورزقان – دانشگاه آزاد اسلامی واحد هادی شهر – دانشگاه آزاد اسلامی واحد هریس – دانشگاه آزاد اسلامی واحد هشترود – دانشگاه آزاد اسلامی واحد هوراند و…

دانشگاه های پیام نور استان آذربايجان شرقى

دانشگاه پیام نور واحد تبریز – دانشگاه پیام نور واحد آذرشهر – دانشگاه پیام نور واحد اسکو – دانشگاه پیام نور واحد اهر – دانشگاه پیام نور واحد ایلخچی – دانشگاه پیام نور واحد بناب – دانشگاه پیام نور واحد بناب مرند – دانشگاه پیام نور واحد بنیس – دانشگاه پیام نور واحد ترکمانچای – دانشگاه پیام نور واحد جلفا – دانشگاه پیام نور واحد خسروشهر – دانشگاه پیام نور واحد زنوز – دانشگاه پیام نور واحد سراب – دانشگاه پیام نور واحد شبستر – دانشگاه پیام نور واحد شربیان – دانشگاه پیام نور واحد عجب شیر – دانشگاه پیام نور واحد قره آغاج – دانشگاه پیام نور واحد کلیبر – دانشگاه پیام نور واحد گوگان – دانشگاه پیام نور واحد مراغه – دانشگاه پیام نور واحد مرند – دانشگاه پیام نور واحد ملکان – دانشگاه پیام نور واحد ممقان – دانشگاه پیام نور واحد میانه – دانشگاه پیام نور واحد ورزقان – دانشگاه پیام نور واحد هادیشهر – دانشگاه پیام نور واحد هریس – دانشگاه پیام نور واحد هشترود و…